Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uzun B., Haklı H., Güler D., Yomralıoğlu T.(Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 1001 - Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı, 2023 - 2025
Hızlı nüfus artışı ile yaşam alanlarının yetersiz kalıp genişlemesiyle birlikte inşa edilmiş çevre gün geçtikçe daha da karmaşıklaşmaktadır. Bununla ilişkili olarak şehirlerdeki çok katlı yapıların sayısında da dikkate değer miktarda bir artış olmaktadır. İnşa edilmiş çevrenin karmaşıklaşması kentsel yönetim anlamında çeşitli problemlere yol açmaktadır. Bu problemlerin en önemlilerinden biri düşey mülkiyet haklarının gerçeği olduğu gibi yansıtacak ve belirsizliklere imkân tanımayacak şekilde kaydedilmesinin gözle görülür biçimde zorlaşmasıdır. Bunun nedeni olarak çok katmanlı yapılarda mülkiyete konu olan kadastral Sahiplik, Sınırlamalar ve Sorumlulukların (SSS) temsilinde iki boyutlu (2B) betimleme ve gösterimlerin yetersiz kalması gösterilebilir. Kadastral kayıtların arazi yönetimi kapsamında gerçekleştirilmesini sağlayan unsur Arazi İdare Sistemleri’dir (AİS). Bu sistemler yaygın olarak 2B temsillere ve verilerin kullanımına dayanmaktadır ancak çok katlı ve karmaşık yapıdaki binalarda kat mülkiyetine ilişkin hakların eksiksiz bir biçimde kaydedilmesinde bu sistemlerin yetersiz kalabildiği görülmektedir. Bu nedenle üç boyutlu (3B) kadastro bağlamında AİS’lerin kat mülkiyetine ilişkin SSS’leri fiziksel karşılıklarıyla 3B olarak temsil edebilme kabiliyetine sahip olacak şekilde iyileştirilmelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Konuyla ilişkili olarak hem problemlerin daha kolay çözülebilmesini sağlamak hem de mevcut sistemlerin iyileştirilmesi adına dünya genelinde dijitalleşmeye karşı giderek artan bir ilgi bulunmaktadır. Bu anlamda, inşa edilmiş çevrenin sürdürebilirliğinin sağlanmasında etkili bir rolü olan ve önemli kamu hizmetlerinden yapı ruhsatlandırmanın iyileştirilmesi anlamında otomatikleştirilmesine doğru artan bir eğilim olduğu görülmektedir. Bahsedilen otomatikleşmenin Yapı Bilgi Modellemesi (BIM) temelli modellerle mümkün hale getirilebileceğinin üzerinde durulmaktadır. Çünkü BIM, yapıların tasarım aşamasından yönetim aşamasına kadar geçen tüm yaşam döngüsünde yer alabilecek olaylar ve aktörler ile yapıların sahip oldukları fiziksel objelerin semantikleriyle birlikte 3B ve dijital olarak modellenmesini olanaklı kılmaktadır. Bahsedilen modellerin farklı paydaşlar arasında birlikte çalışabilir şekilde değiş tokuş edilmesi ise bir ISO standardı olan Industry Foundation Classes (IFC) ile mümkün hale getirilmektedir. Arazi idaresi kapsamında ise ihtiyaç duyulan temel bir kavramsal model ihtiyacı ise başka bir ISO standardı olan Arazi İdaresi Alan Modeli (LADM) ile karşılanmaktadır. Bu bağlamda, önerilen projenin amacı literatürdeki, yapılardaki kat mülkiyetine konu olan SSS’lerin tam anlamıyla betimlenip kaydedilmesi için yapılardaki çeşitli fiziksel ve yasal objelerin (legal spaces) en ayrıntılı şekilde modellenmesine yapı ruhsatlandırmada kullanılan BIM modellerinden faydalanılarak imkân tanıyacak IFC ve LADM entegreli bir model eksikliğinin örnek bir model geliştirilip gerçeklenmesiyle giderilmesidir. (a) Önerilen proje hem uluslararası hem de ulusal literatüre 3B arazi idaresi paradigmasının gerçekleştirilmesi anlamında düşey mülkiyet haklarının 3B ve dijital BIM modelleriyle belirsizliğe mahal vermeyecek şekilde betimlenmesini sağlayacak model ile hem kadastral kayıt hem de yapı ruhsatlandırma ilişkisi ile mekânsal planlama bağlamında önemli bir katkı sağlayacaktır. (b) Projenin amacına ulaşması için izlenecek yöntem yapı ruhsatlandırma ve kat mülkiyeti kaydına ilişkin veri ve süreç bakımından gereksinim analizi ile başlayıp elde edilen analiz sonuçlarına göre detaylı bir iş modeli üretilmesiyle devam etmektedir. Ardından IFC ve LADM entegrasyonuna dayalı bir kavramsal model geliştirilecektir. Sonrasında kat mülkiyetine ilişkin SSS’leri içeren BIM modellerinin saklanması için bir veri tabanı oluşturulacak ve geliştirilen model bu veri tabanı kullanılarak gerçekleşecektir. Son adım olarak üretilen BIM modelleri ile Coğrafi Bilgi Teknolojileri (CBT) temelli 3B şehir modellerin güncel tutulması bağlamında bu modellerin CityGML ve/veya CityJSON formatına dönüştürülmüş versiyonlarının web servisleriyle sunulması için bir prototip geliştirilecektir. (c) Projede oluşturulan toplam altı iş paketiyle projenin hedeflerine ulaşılmasını gerçekleştirecek rapor, liste, model ve analiz çıktıları üretilip istenen sonuçlar elde edilecektir. Böylece ülkemizde yapılara dair mimari projelerin ilk elden kat mülkiyetine ilişkin nesnel detayları içerecek şekilde dijital olarak üretilmesi sağlanarak 3B arazi idaresi dönüşümüne bilimsel ve sürdürülebilir bir destek sağlanmış olacaktır. (d) Proje kapsamında lisans ve lisansüstü öğrencileri bursiyer olarak desteklenerek nitelikli araştırmacılar yetiştirilmesine katkı verilecektir. Ayrıca proje çıktılarının yüksek etki faktörlü dergilerde yayımlanarak ve ulusal ile uluslararası uzun soluklu bilimsel toplantılarda sunularak literatüre önemli katkılarda bulunulması planlanmaktadır. Bununla birlikte uluslararası araştırmacılarla ortak çalışmalar gerçekleştirilerek ileriki zamanlarda ortak projelerde yer alınması öngörülmektedir.