Akademik Veri Yönetim Sistemi
Badem M. (Yürütücü), Özgen U., Ulaş Çolak N., Kanbolat Ş., Kuvvet Kurt S., Yenilmez E., et al.
TÜBİTAK Projesi, 2024 - 2026
Eski çağlardan beri tıbbi bitkiler hastalıklardan korunmak,
hastalıkları iyileştirmek, tedaviye yardımcı olmak gibi birçok amaçla
kullanılmaktadır. Günümüzde, sentetik ilaçların birçok olumsuz yan etkilerinden
dolayı tıbbi bitkilerin ve bu bitkilerden hazırlanan bitkisel kaynaklı
ürünlerin önemi artmaktadır. Türkiye, bitki türleri bakımından dünyanın en
zengin ülkelerinden birisi olması nedeniyle, doğal kaynaklı ilaç araştırmaları
için önemli bir potansiyele sahiptir. Değişik iklim ve zengin bitki örtüsüne
sahip olan ülkemizde bitkisel amaçlı tedavi yolları halk arasında oldukça
yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Frangula cinsi, Türkiye’de tek
türe ait iki alt tür (Frangula
alnus subsp. alnus
ve Frangula alnus subsp. pontica) ile temsil edilmektedir. Halk arasında “Barut Ağacı, Akdiken, Erkek Akdiken, Çeti Ağacı”
olarak bilinmektedir. Yapılan birçok fitokimyasal çalışmada, Frangula türlerinin antrasen türevleri
(antron ve antrokinon), flavonoitler, tanenler, alkaloitler ve fenolik
bileşikler içerdiği belirlenmiştir. Yapılan
literatür taramalarında Frangula
türleri ile ilgili yapılmış çalışmaların çoğunlukla türün laksatif, antifungal,
antibakteriyel ve antibiyofilm etkilerinin açığa çıkarılmasına yönelik olduğu
görülmüştür. Ayrıca, bazı etnobotanik
çalışmalarda, türün halk arasında yaraların tedavisinde kullanıldığına yönelik
bilgiler elde edilmiştir.
Bu projenin amacı, Türkiye’de yetişen Frangula alnus
taksonlarının yara iyileştirme potansiyellerinin değerlendirilmesi, biyolojik
aktivitelerinin incelenmesi ve söz konusu etkiden sorumlu bileşik/bileşiklerin
açığa çıkarılmasıdır. Habitatından toplanacak örneklerin
kurutularak öğütülmüş kısımlarından hazırlanacak ekstrelerin üzerinde
in vitro enzim inhibisyonu ve Scratch testi çalışmaları
gerçekleştirilecektir. Elde edilecek veriler karşılaştırılarak, etkili tür
üzerinde izolasyon çalışmaları yürütülecek ve majör bileşik/bileşiklerin
izolasyonu sağlanacaktır. Yara kapanma aralığını belirlemek için elde edilecek bileşik/bileşikler ile Scratch testi
çalışmaları tekrarlanacaktır. Böylece etkiden sorumlu bileşik tespit
edilecektir. Daha sonra etkili bileşiği içeren standardize ekstre ile merhem
hazırlanacak ve yara iyileştirici aktivite çalışmaları gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda dairesel eksizyon
yara modeli, biyolojik aktivite (antioksidan, antiinflamatuvar ve
hidroksiprolin tayini) çalışmaları ve histopatolojik çalışmalar ile türün yara
iyileştirici potansiyeli değerlendirilecektir.