Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yavuz M. (Yürütücü)
Doktora Sonrası Araştırma Programı Projesi, 2022 - 2023
Özet
Günümüzde Berlin’in Neuköln semtinde, Columbiadamm Nr. 128’de bulunan Türk Mezarlığı Orta Avrupa’nın ilk Müslüman mezarlığı olma özelliğine sahiptir ve ilk kuruluşu 1798 yılına kadar geri gider. O zamanki adıyla Tempelhofer Feldmark, bugünkü adıyla Kreuzberg olarak isimlendirilen bölgede bulunun Türk mezarlığına ilk olarak 1798 yılında Berlin’de vefat eden Osmanlı İmparatorlunun Prusya büyükelçisi Giritli Ali Aziz Efendi defnedilmiştir. Daha sonraki yıllarda yine Berlin Sefareti hizmetinde iken vefat eden (Mehmet Esad Efendi (1804), Hafız Şükrü Bey (1924), Talat Paşa (1921) gibi Osmanlı elçileri ve diplomatları ile memurları da bu Türk mezarlığına defnedilmişlerdir.
Beş mezarla bugünkü yerine 1866 yılında nakledilen mezarlık aynı zamanda Berlin’deki tek Müslüman mezarlığı olması nedeniyle diğer İslam ülkelerinden Berlin’de vefat eden bazı önemli kişiler de bu mezarlığa defnedilmişlerdir. II. Dünya Savaşı sonrası 220 olan mezar ve anıt mezar sayısından günümüze 150 kadarı kalabilmiştir ve bu anıt mezarlar koruma altındadır. Altı faklı mezar ya da anıt mezar türünün bulunduğu bu mezar yapıları Türk ve Alman anıt mezar yapılarının kısmi sentez türleri olarak değerlendirilebilirler.
Şu ana kadar tarafımızdan yapılan çalışmalar neticesinde Berlin Türk Mezarlığında bulunan mezar taşları ve anıt mezarların tipolojik sınıflandırılması yapılmış, mezar taşları üzerinde bulunan, Osmanlıca, Arapça ve Farsça yazıların okunması bitirilmiştir. Ancak konunun araştırılmaya ve tamamlanmaya muhtaç kısımları hale mevcuttur.
Özellikle bu mezarlıkta anıt mezarları bulunan Osmanlı Büyükelçileri ve diplomatları ile elçilik memurlarının kimlik bilgileri, cenaze törenleri ve bunlara ilişkin özgün arşiv kaynaklarının Berlin’deki arşivlerde yerinde incelenmesi ve elde edilecek bilgi ve belgelerin çalışmaya dahil edilmesi çalışmanın özgün ağırlığını yükseltme ve konuya uluslararası araştırma boyutunu katma bakımından büyük önem arz etmektedir. Bu yurt dışı araştırma projesinin temel amacı, yukarıda ifade edilen boyutlarıyla konunun araştırılmaya devam edilmesi, elde edilecek yeni tarihi ve özgün bilgilerle araştırma konusunun eksik kalan kısımların tamamlanması ve bilimsel bir araştırma kitabı olarak Türk-İslam Tarihi ve sanatları alanına yeni ve özgün bir eser kazandırılmasıdır.