Akademik Veri Yönetim Sistemi
Özkaptan M. (Yürütücü), Krijgsman W.
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2025
Yerkürenin sahip olduğu manyetik alan, gezegenimizin deviniminin bir kanıtı
olarak uzaydan gelen zararlı kozmik ışınlara karşı kalkan görevi görerek tüm
canlı-cansız yaşamı etkilemektedir. Yerin manyetik özelliği geçmiş birkaç
yüzyıl önce varlığı henüz kanıtlanmaya başlamadan çok önce bile insanlığa yol
bulmada kılavuzluk etmiş, özellikle son yüzyılda geliştirilen ölçüm ekipmanları
sayesinde de yerbilimleri açısından çığır açacak çalışmalara (levha tektoniği,
jeolojik zaman serileri vb.) ışık tutmaktadır. Manyetik alan, yönü ve şiddeti
olan vektörel bir büyüklüktür. Manyetik alanın bu bileşenleri hem konumsal hem
de zamansal olarak değişmektedir. Gelişen hassas ölçüm sistemleri sayesinde, geçmiş
jeolojik dönemlere ait manyetik alandaki bu değişimler bir nevi manyetik
kayıtçı görevi görebilen kayaçlardan (ferromanyetik mineralce zengin) elde edilebilmektedir.
Farklı yaş ve konumlardan alınmış kayaç örnekleri üzerine yapılacak
paleomanyetik analizler sayesinde manyetik alanın şiddetindeki değişimleri ve/veya
manyetik alanın yön bilgilerinden (deklinasyon, rotasyon) yararlanarak bölgenin
tektonik evrimi hakkında bilgiler elde edilebilmektedir.
Çağrı kapsamında önerilen
bu proje ile ilk kez Horseshoe Adasında kapsamlı bir paleomanyetik çalışma
gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Adanın halihazırdaki jeolojik haritasından
faydalanılarak farklı jeolojik yaş ve konumlardan özel karotiyerler (benzinli
ya da bataryalı) yardımı ile yönlü silindirik örnekler alınması
planlanmaktadır. Alınacak bu örnekler hem yer manyetik alan şiddetinin
belirlenmesinde, hem de doğal kalıcı mıknatıslanma yönlerinin tespit edilmesi
amacı ile Utrecht Üniversitesi (Hollanda), Fort Hoofddijk Paleomanyetizma Laboratuvarında,
proje danışmanı ve laboratuvar sorumlusu Prof. Dr. Wout Krijgsman gözetiminde paleomanyetik
analizleri gerçekleştirilecektir. Elde edilecek sonuçlar ile Güney manyetik
kutbuna yakın bir lokasyondan alınmış olan örneklerin yaşlarına bağlı olarak geçmiş
dönem manyetik alan şiddeti değişimleri ortaya konulabilecektir. Ayrıca doğal
kalıcı mıknatıslanma sonuçlarına göre ise; Horseshoe Adasının tektonik (rotasyonel)
evrimi ve bağlı oldukları Antarktika plakasına ait levha hareketlerinin de
yorumlanması mümkün olacaktır. Yukarıda bahsedilen unsurlar çerçevesinde paleomanyetizmanın
iki ana uygulama kolunu içeren bu proje kapsamında en az iki farklı çalışma ile
SCI listesinde yer alan uluslararası dergilerde yüksek yayın
potansiyeline sahip olacaktır.