Akademik Veri Yönetim Sistemi
HOŞ ÇEBİ F. (Yürütücü)
Yükseköğretim Kurumları Destekli Proje, 2023 - 2024
Bu çalışmada, Türkiye’de nadir olarak bulunan yüksek
rakımlı (2000 m) turbalıklardan olan Barma Yaylası (Çaykara /Trabzon)
Turbalığı’nın organik jeokimyasal özellikleri araştırılmış, n-alkan ve C
izotop verilerine dayalı pale-oiklim yorumlanması yapılmıştır. Yaklaşık 9000 yıl yaşında ve canlı turbalık olan
Barma Yaylası Turbalığı Kasım 2019'da "kesin korunacak hassas alan"
olarak tescil ve ilan edilmiştir. Turbalık; yağışlı, sisli ve yüksek nemliliğe
sahip olup besince zengin yeraltı sularından etkilenmeyen ombrotrofik turbalık
grubundadır. Barma Yaylası Turbalığı asidik özellikte, ayrışması düşük, yosunsu
ve odunsu turbalık karakterindedir.
Barma
Yaylası turbalarının ortalama toplam organik karbon (TOC), Hidrojen İndeksi
(Hİ) ve Oksijen İndeksi (Oİ) değerleri sırasıyla % 42.24, 272.20 mgHC/gTOC ve
114.20 mgCO2/gTOC olarak tespit edilmiştir. Bu değerler turba
ortamındaki yarı oksik çökelme şartlarını göstermektedir. Hİ-Tmax,
S2-TOC sınıflama diyagramlarında organik maddenin Tip II ve Tip
II-III karışımı kerojenden oluştuğu ve olgunlaşmadığı görülmüştür. Gaz
kromatogramlarında, yüksek ve tek karbon numaralı n-alkanların baskın
olduğu bir dağılım gözlenmekte olup böyle bir dağılım baskın olarak karasal
organik madde ve az miktarda da algal katkıyı işaret etmektedir.
δ13C
verileri ‰ -29.70 ve -30.28 aralığında ölçülmüş olup bu veriler soğuk ve nemli
ortam bitkileri olan damarlı C3 bitkilerinin ve CO2 kullanan kırmızı
alglerin varlığını işaret etmektedir. Turba örneklerinin karbon tercih
indeksleri ortalama CPI22-30 6.5 ve CPI26-28 5.9 olarak hesaplanmıştır. TARHC
(Terrigenous/aquatic ratio) ve ATRHC (aquatic/terrigenous
ratio) hidrokarbon oranları sırasıyla 10.21 ve 0.09 olarak hesaplanmış olup
karasal organik maddeyi yansıtmaktadır. Sucul makrofitlerin, karasal ve su yüzeyine
çıkmış makrofitlere oranını belirleyen Paq
değerleri ortalama 0.7 olarak hesaplanmıştır. 0.4-1 aralığındaki bu değerler su
altı/yüzücü makrofitlerin baskınlığını göstermektedir. Pwax
(ort. 0.5) değeri turbadaki mumsu hidrokarbonların toplam hidrokarbonlara oranı
olup nemli iklim şartlarını işaret etmektedir. TARHC (16.74),
Pwax (0.7) ve C23/C29 (0.34)
değerlerine göre; turbalıkta istifin orta kesimlerinde iklim değişmiş, daha
soğuk koşullarda odunsu ve damarlı bitki girdisi artmış, sucul bitki girdisi
azalmıştır. C23/(C27+C31) oranlarına göre,
genel olarak çukur alanda yetişen nemli ortam yosunları (spagnum)
baskındır. Turbalıkta Qwood/grass, Qwood/plant ve
Qgrass/plant oranlarına göre, yosunsu ve karasal sucul
organik maddenin baskın, paleoiklimin orta düzeyde soğuk, yağışlı ve nemli
olduğu sonucuna varılmıştır.