Akademik Veri Yönetim Sistemi
Gökkaya İ., Güney E.(Yürütücü)
TÜBİTAK Projesi, 2209-A - Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı, 2025 - 2026
Echium L. (Boraginaceae) cinsi tek yıllık, iki yıllık veya çok yıllık olarak yetişen 67 tür ile karakterizedir. Türkiye’de doğal olarak yetişen dokuz tür tanımlanmıştır. Halk arasında Echium türleri boğaz ağrısı, nefes darlığı, zatürre, öksürük, grip gibi solunum sistemi hastalıkları, ateş, ağız ülseri, böbrek taşı, melankoli, yılan ısırığı ve akrep sokmalarının tedavisinde; yatıştırıcı, depüratif, terletici, idrar söktürücü, göğüs yumuşatıcı ve yara iyileştirici olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde yapılan etnobotanik çalışmalarda ise farklı Echium türlerinden yara, apse, hemoroit tedavisinde, demülsan, idrar söktürücü, iltihap giderici ve terletici olarak faydalanıldığı kaydedilmiştir. Echium türlerinin farklı kısımları alkaloit, flavonoit, fenolik asit, tanen, lignan, sterol ve naftokinon yapısında sekonder metabolitler içermektedir. Proje materyali olarak kullanılacak Echium italicum L. bitkisinin köklerinden naftakinon yapısında şikonin türevi bileşikler izole edilmiştir. E. italicum’un toprak üstü kısımları ile gerçekleştirilen fitokimyasal analiz sonuçları fenolik bileşenler içerdiğini ortaya koymuştur. Ayrıca, bitkinin tohum yağlarının bileşimi analiz edilmiştir. Echium türlerinin ve izole edilen sekonder metabolitlerinin antioksidan, antienflamatuvar, antidiyabetik, antimikrobiyal, antiviral, analjezik, anksiyolitik, immünomodülatör, sedatif, sitotoksik ve yara iyileştirici aktivitelere sahip olduğu gösterilmiştir. E. italicum’un antioksidan, antimikrobiyal, analjezik, sitotoksik ve yara iyi edici etkileri in vitro ve in vivo çalışmalar ile değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmalarda farklı Echium türlerinin çeşitli hastalıkların patogenezinde rol oynayan enzimler üzerinde inhibitör etki gösterdiği bildirilmiştir. Yapılan literatür araştırmasında E. italicum’un α-glukozidaz, α-amilaz, asetilkolinesteraz, butirilkolinesteraz, tirozinaz ve elastaz enzimlerine karşı inhibitör etkinliğini araştıran bir çalışmaya rastlanmamıştır. Proje kapsamında E. italicum’un toprak üstü kısımlarından hazırlanan farklı polaritelerdeki ekstrelerin α-glukozidaz, α-amilaz, asetilkolinesteraz, butirilkolinesteraz, tirozinaz ve elastaz enzimleri üzerindeki aktivitelerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca, bitkinin toprak üstü kısımlarından hazırlanan ekstrelerin fitokimyasal içeriklerinin analiz edilmesi ve bileşimlerinin kıyaslanması planlanmıştır. Çalışmamızın bitkisel materyalini oluşturan E. italicum bitkisinin toprak üstü kısımları çiçeklenme döneminde toplanacak ve kurutulacaktır. Bitki değirmeni kullanılarak toz edilecek bitkisel materyaller kloroform, etil asetat, etanol ve %70 etanol ile ayrı ayrı ekstre edilecektir. Toprak üstü kısımlarından elde edilecek kloroform, etil asetat, etanol ve %70 etanol ekstrelerinin α-glukozidaz, α-amilaz, asetilkolinesteraz, butirilkolinesteraz, tirozinaz ve elastaz enzimlerine karşı inhibitör aktiviteleri in vitro çalışmalarla araştırılacaktır. Toprak üstü kısımlarından hazırlanan kloroform, etil asetat, etanol ekstrelerinin gaz kromatografisi-kütle spektrometresi (GC-MS), %70 etanol ekstresinin ise sıvı kromatografisi-kütle spektrometresi (LC-MS/MS) tekniği kullanılarak fitokimyasal içerik analizleri gerçekleştirilecektir. E. italicum türünün α-glukozidaz, α-amilaz, asetilkolinesteraz, butirilkolinesteraz, tirozinaz ve elastaz enzimleri üzerindeki etkinliği ilk kez projemiz kapsamında araştırılacaktır. Proje sonucunda elde edilecek bulgular, E. italicum aktif ekstrelerinden potansiyel etkisinden sorumlu bileşiklerinin belirlenmesine yönelik yeni projelerin planlanmasının yolunu açacaktır.