Akademik Veri Yönetim Sistemi
Çalışkan Akgül H. (Yürütücü), Kılıç S., Demirel S., Yılmaz E., Saralıoğlu E., Çalışkan Kılıç N.
TÜBİTAK Projesi, 2021 - 2024
2013 yılında tamamlanan doktora çalışması MÖ 4. binyılın sonu ile 3. binyılın başında, Yukarı Fırat bölgesinin Kızılırmak Havzası ile olan iletişim ve etkileşimi ile bu iletişimin doğasını, gelişimini ve sonuçlarını ele almıştır. Yukarı Fırat bölgesinde Geç Kalkolitik döneme ait metal buluntulardan (12 adet mızrak ucu, 9 adet kılıç ve bir adet dörtlü spiralli plaka) bir kısmı üzerinde yapılan arkeometrik analizler, hammadde kaynaklarından biri olarak Doğu Karadeniz bölgesini işaret etmektedir. Ancak Doğu Karadeniz Bölgesi’nde bir Hellen (İyon/Yunan) kolonisi olduğu sanılan Trapezous kentinin kuruluşuna kadar hiçbir insan faaliyeti yokmuş gibi görünmektedir. Bu nedenle bölgede özellikle tarihöncesi dönemler ile ilgili bir arkeolojik çalışmaya ihtiyaç vardır. Dolayısıyla, tarihöncesi dönemler hakkında yetersiz veriye sahip bir bölgede planlanan arkeolojik çalışmalar kariyer gelişimi bakımından eşsiz bir potansiyele sahiptir.
Antik döneme ait yazılı kaynaklar bölgede yaşamış olan çeşitli topluluklardan söz etmektedir. Ancak söz edilen bu toplulukların coğrafi konumları, sosyo-ekonomik ve kültürel yapıları, aralarındaki iletişim ve etkileşim modelleri ve yaşam süreleri arkeolojik yönden ortaya konamamaktadır. MÖ 1. binyıla tarihlendirilen bu toplulukların dışında, Trabzon bölgesinde daha “uzak geçmiş” ise tamamen karanlıkta kalmaktadır. Bu nedenle Trabzon bölgesinde tarihin başlangıç noktası, yaygın ve yanlış bir biçimde, adeta Hellen kolonilerinin ortaya çıkışı ile belirlenir. Bu kapsamda, sığ ve yapay tarih görüşü de irdelenerek, bölgenin daha erken dönemlerde insan faaliyetleri bakımından “ıssız” olmadığını ortaya koyabilmek projenin hedeflediği özgün değeridir.
İfade edilen özgün değerin bir katkısı olarak, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin eksik olan kronoloji tablosunda farklı dönemlere ait arkeolojik malzeme iyi çalışılmış bir şekilde yerini alacaktır. Elde edilecek bilgilerin hem Karadeniz Havzası hem de tüm Güneybatı Asya (Ortadoğu) arkeolojisi için bütünlüğü sağlayacak nitelikte olacağı öngörülmektedir.Planlanan 36 aylık çalışma programı ile ulaşılması öngörülen hedefler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Trabzon’un doğusundaki Araklı, Sürmene, Köprübaşı, Çaykara ve Hayrat ilçelerinin güneye doğru girinti yapan ve sık orman örtüsünün olmadığı alanlarının uydu görüntülerinin temin edilmesi; belirlenen güzergahlar çerçevesinde arazi çalışmalarının gerçekleştirilmesi; çalışma alanında “Coğrafi Bilgi Sistemleri” ile veri toplama ve veri analizi yapılarak bölgenin tarihöncesi çağlara göre haritalarının hazırlanması; Klasik Çağ öncesine tarihlendirilen mimari kalıntıların ölçeklendirilmiş iki boyutlu ve üç boyutlu çizimlerinin yapılması; elde edilen seramik, taş ve diğer buluntu türleri çalışmaları kapsamında teknik çizimlerinin yapılması ve buluntu tipolojisinin hazırlanması; arkeometrik analizlerin yapılması; verilerin değerlendirilerek bölgenin Klasik Çağ öncesi dönemlerini içeren kronoloji tablosunun hazırlanması.
Belirlenen hedeflere ulaşması kapsamında projede uygulanacak yöntem yedi madde şeklinde sıralanabilir: Uydu görüntülerinin temin edilmesi; “Coğrafi Bilgi Sistemi” veri tabanının hazırlanması; arazi çalışmaları; mimari çizim çalışması; buluntu çalışmaları; arkeometrik analizler; elde edilecek arkeolojik verilerin değerlendirilmesi.
Bölgede ilk defa tüm ilçeleri kapsayan bir biçimde, disiplinler arası bir bakış açısı ile ve düzenli olarak gerçekleştirilecek yüzey araştırması projesinin bilimsel, toplumsal ve ekonomik çıktı ve etkilere sahip olacağına inanılmaktadır. Ayrıca yeni projelerin geliştirilmesine ve Karadeniz Havzası arkeolojisi üzerine odaklanmış uzmanların yetiştirilmesine olanak sağlayacağı düşünülmektedir.