Akademik Veri Yönetim Sistemi
Şahin K. (Yürütücü)
Savunma Sanayi Başkanlığı Destekli Proje, 2021 - 2022
Bu projenin amacı, Covid-19 sürecinde oluşan
ülkelerarası ilişkiler düzeninin Savunma Sanayi’ne etkisini araştırmaktır. Bu
kapsamda, 2020 yılında dünyanın en güçlü ekonomisine sahip ülkeler başta olmak
üzere, bu sektörde rekabetteki öncü ülkelerin ve şirketlerin, hem ülke
düzeyindeki hem de şirket düzeyindeki davranışları incelenecektir. OECD'nin
Eylül 2020'de yayınladığı Ekonomik Görünüm Raporu'nda Covid-19'la birlikte 2020
yılında GSYH'nın Çin dışında tüm ülkelerde azalacağı tahmin edilmesine rağmen,
2021 yılında GSYH'nın artacağı beklenmektedir. Bu beklentiler şimdilik Covid-19
sürecinin dünya ekonomisini kısa süreli bir dönem için etkileyeceğini
göstermektedir. Savunma Sanayi açısından
değerlendirdiğimizde, GSYH'daki düşüşün ülkelerin savunma harcamaları ve
savunma yüklerini doğrusal bir yönde etkilemediği görülmektedir. Tüm bu
ilişkilerin Covid-19 süreciyle birlikte, savunma sektöründe rekabetteki öncü
ülkelerin ayrı birer vaka (case) olarak incelenmesini gerektirmektedir. Çünkü Savunma
Sanayi’nde rekabetteki öncü şirketlerin başarısı modern stratejik bakış
açısından (Porter Elmas Modeli) ulusların başarısına yol açmaktadır. Ulusların
başarısının kendi makro-kurumsal bağlamının (devlet desteği, finansal sistem,
kurumsal yönetim mekanizması, rekabet gücü v.b.) ve bu şirketlerin içerisinde
bulundukları iş sisteminin bir sonucu olduğu görülmektedir.
Bu projede yöntem olarak, rekabette öncü ülke ve şirketlerin ayrı bir
vaka olarak incelenmesi gerektiğinden hareketle, nitel bir araştırma dizaynı
olan çoklu vaka analizi (Multiple-case study) tercih edilmiştir. Örneklem
seçiminde en güncel ve güvenilir olarak kabul edilen DefenseNews'in 2019 yılı
ilk 100 şirketi olarak belirlenmiştir. Ülke örneklemi, ilk 100'de şirketi
olması, savunma harcaması, bölgesellik, savunma yükü ve dünyadaki savunma
harcamasındaki pay oranı kriterlerine göre seçilmiştir: Bu kriterlere göre ülke
örneklemi ABD, İngiltere, Çin, Rusya, Türkiye, Güney Kore, Almanya, Fransa, Hindistan,
İtalya ve İspanya'dır. Bu ülkeleri referans
aldığımızda, şirket düzeyindeki örneklem sayısı 85 şirkettir.
Bununla birlikte bu
süreçte, tüm bu etkiler gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomiler açısından genel
bir değerlendirmeye de tabi tutulacaktır. Diğer yandan Covid-19 süreci küresel
seyirde Mart ve Nisan aylarındaki ilk dalgasının ardından Temmuz ayının
sonlarında başlayan ikinci dalga ve daha sonra Ekim ve Kasım aylarında başlayan
ve halen devam eden üçüncü dalga olmak üzere üç aşamada ele alınacak ve
gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin bu süreci nasıl yönettiğine ilişkin bir
değerlendirme yapılacaktır.
Ülke düzeyinde, ülkelerin
savunma harcamaları, savunma yükü, küresel savunma harcamasındaki payı,
ithalat/ihracat dengesi, bölgesel savunma yükü, modernizasyon yatırımları gibi
sayısal ekonomik ikincil verilerin yanında, sayısal olmayan ve basına yansıyan,
ülkenin savunma politikası, uluslararası ilişkiler, ülkenin siyasi istikrarı,
bölgedeki terör ve çatışma algısı gibi unsurlar açısından değerlendirilecektir.
Şirket düzeyinde ise veri
toplama yöntemi olarak veri tabanlarındaki (SIPRI, OECD, DefenseNews vb.)
ikincil verileri, şirket ana sayfası, yıllık ve faaliyet raporları ve basına
yansıyan şirket haberleri ile CEO açıklamaları vb. veriler kullanılacaktır. Şirket düzeyindeki veriler, faaliyet
raporlarında görülen savunma gelirleri, çeşitlenme stratejileri, üretim
stratejileri, ar-ge yatırımları, CEO'nun açıklamaları ve hedefleri ile birlikte
devlet ile olan ilişki ve sözleşmeleri, istihdam sayısı, risk faktörleri gibi
unsurlar açısından değerlendirilecektir. Bu bilgilerin analiz edilmesinde her
vaka için toplanan sayısal nitelikte olmayan bilgiler içerik analizine tabi
tutulacaktır. İçerik analizi NVIVO 12 programı ile gerçekleştirilecektir.
Bu çalışmanın özgün
değeri ve yenilikçiliği,
Savunma Sanayi’nde rekabette öncü olan ülke ve şirketler açısından Covid-19
sürecinin tek bir faktöre indirgenerek doğrusal bir şekilde açıklanamayacağının
ve her ülkenin makro-kurumsal bağlamının ayrı birer vaka olarak incelenmesi
gerektiğini göstermesidir. Bu nedenle ülkelerin kendi bağlamı içerisinde birer
vaka ve bununla birlikte şirket davranışlarının incelenmesi önerilmektedir. Bu
kapsamda makro-kurumsal teori ve modern stratejik bakış açısının kuramsal
açıdan birlikte kullanıldığı bir çalışma önerilmektedir. Böylece bu proje,
modern stratejik yönetime ve makro-kurumsal teoriye kuramsal bir katkı
yaratmaktadır.
Bununla birlikte TUSAŞ’a
sağlayacağı katkı,
bu ilişkiler düzeninin Savunma Sanayi’nde yaratacağı etkiler ile Covid-19 süreci
ve sonrasındaki dönemi anlamak ve yorumlayabilmek açısından önerilerin
geliştirilmesi olacaktır. Bu kıyaslamalar hem bütünü hem de farklılıkları görmemizi
sağlayacaktır. Projenin TUSAŞ’a sağlayacağı bir diğer katkı ise, Covid-19'un
yarattığı çevresel unsurlardaki değişimlere adapte olmaya çalışan ülkelerin iş
sistemlerini ve bu anlamda şirketlerin ne tür stratejiler ortaya koyduğunun
tespit edilmesi, TUSAŞ’ın strateji ve politikalarına yol gösterecektir.
Bu çalışmanın süresi
Covid-19'un dünyada pandemi olarak kabul edildiği Mart-2020 tarihinden itibaren
en az 1 yıl olarak planlanmıştır. Dolayısıyla bu projenin kapsamı,
Mart-2020’den başlayan ve Şubat-2022’de pandeminin üçüncü evresini içerecek,
ülke ve şirket düzeyinde verilerin yayınlaması sürecini de kapsayacak şekilde
planlanmıştır. Proje ekibi, yürütücü olarak yüksek lisans tez danışmanı ve
yüksek lisans tez öğrencisinden oluşmaktadır.