Frangula alnus subsp. alnus ve Frangula alnus subsp. pontica’nın Yara Tedavisindeki Terapötik Potansiyellerinin Araştırılması


Badem M. (Executive), Özgen U., Ulaş Çolak N., Kanbolat Ş., Kuvvet Kurt S., Yenilmez E., et al.

TUBITAK Project, 2024 - 2026

  • Project Type: TUBITAK Project
  • Begin Date: March 2024
  • End Date: September 2026

Project Abstract

Eski çağlardan beri tıbbi bitkiler hastalıklardan korunmak, hastalıkları iyileştirmek, tedaviye yardımcı olmak gibi birçok amaçla kullanılmaktadır. Günümüzde, sentetik ilaçların birçok olumsuz yan etkilerinden dolayı tıbbi bitkilerin ve bu bitkilerden hazırlanan bitkisel kaynaklı ürünlerin önemi artmaktadır. Türkiye, bitki türleri bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden birisi olması nedeniyle, doğal kaynaklı ilaç araştırmaları için önemli bir potansiyele sahiptir. Değişik iklim ve zengin bitki örtüsüne sahip olan ülkemizde bitkisel amaçlı tedavi yolları halk arasında oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Frangula cinsi, Türkiye’de tek türe ait iki alt tür (Frangula alnus subsp. alnus ve Frangula alnus subsp. pontica) ile temsil edilmektedir. Halk arasında “Barut Ağacı, Akdiken, Erkek Akdiken, Çeti Ağacı” olarak bilinmektedir. Yapılan birçok fitokimyasal çalışmada, Frangula türlerinin antrasen türevleri (antron ve antrokinon), flavonoitler, tanenler, alkaloitler ve fenolik bileşikler içerdiği belirlenmiştir. Yapılan literatür taramalarında Frangula türleri ile ilgili yapılmış çalışmaların çoğunlukla türün laksatif, antifungal, antibakteriyel ve antibiyofilm etkilerinin açığa çıkarılmasına yönelik olduğu görülmüştür. Ayrıca, bazı etnobotanik çalışmalarda, türün halk arasında yaraların tedavisinde kullanıldığına yönelik bilgiler elde edilmiştir.

Bu projenin amacı, Türkiye’de yetişen Frangula alnus taksonlarının yara iyileştirme potansiyellerinin değerlendirilmesi, biyolojik aktivitelerinin incelenmesi ve söz konusu etkiden sorumlu bileşik/bileşiklerin açığa çıkarılmasıdır. Habitatından toplanacak örneklerin kurutularak öğütülmüş kısımlarından hazırlanacak ekstrelerin üzerinde in vitro enzim inhibisyonu ve Scratch testi çalışmaları gerçekleştirilecektir. Elde edilecek veriler karşılaştırılarak, etkili tür üzerinde izolasyon çalışmaları yürütülecek ve majör bileşik/bileşiklerin izolasyonu sağlanacaktır. Yara kapanma aralığını belirlemek için elde edilecek bileşik/bileşikler ile Scratch testi çalışmaları tekrarlanacaktır. Böylece etkiden sorumlu bileşik tespit edilecektir. Daha sonra etkili bileşiği içeren standardize ekstre ile merhem hazırlanacak ve yara iyileştirici aktivite çalışmaları gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda dairesel eksizyon yara modeli, biyolojik aktivite (antioksidan, antiinflamatuvar ve hidroksiprolin tayini) çalışmaları ve histopatolojik çalışmalar ile türün yara iyileştirici potansiyeli değerlendirilecektir.