Akademik Veri Yönetim Sistemi
The Journal of Academic Social Science Studies, cilt.76, ss.33-48, 2019 (Hakemli Dergi)
CHP Parti Müfettişliği, parti örgütü üzerinde kontrolü sağlamak ve
partinin merkeziyetçi yapısını kuvvetlendirmek amacıyla
kurulmuştur. Parti Müfettişleri, bölge ve farklı yerler
milletvekillerinden veya Parti üyelerinden tayin edilmişlerdir.
Müfettişler görevlendirildikleri yerlere yaptıkları seyahatler,
incelemeler, soruşturmalar neticesinde hazırladıkları tafsilatlı raporları
CHP Genel Sekreterliğine göndermişlerdir. CHP Müfettişlik
bölgelerinden biri de Bitlis, Muş, Van ve Siirt’i kapsamaktaydı.
Dolayısıyla Parti müfettişleri Bitlis’te de incelemeler yapmışlar,
tespitlerini ve çözüm önerilerini ihtiva eden raporlarını CHP Genel
Sekreterliğine iletmişlerdir.
Bu raporlardan biri Bitlis Mebusları Tevfik Temelli ve Ahmet Süreyya
Örgeevren tarafından 1940’ta hazırlanmıştır. Raporda Bitlis ve
çevresinin adlî, sıhhî, sosyal ve idarî sorunları ortaya konmuş ve
bunlara çözüm önerileri bulunmuştur. Tokat Mebusu Hasip A.
Aytuna’nın 1943 senesinde Bitlis, Siirt, Muş ve Van’a dair hazırladığı
71 sayfalık raporu çok değerlidir. Raporda Bitlis’in yolları, halkın dili,
sosyal hayatı, aşiretler, göçerler ve göç yolları, asayiş, jandarma, adliye,
mülki amirleri, memurlar, sağlık, ziraat, maarif, ticaret, iktisat, CHP
teşkilatı ve halkevlerine dair bilgi, gözlemler, tespitler ve
değerlendirmeler vardır. CHP Muş Bölgesi Müfettişi Erzincan Mebusu
Fevzi Kalfagil’in raporları da dikkat çekicidir. Raporlarda 1945 yılında
Bitlis ilinin merkezi ve Bitlis’in ilçeleri Ahlat, Tatvan, Mutki ve
Hizan’ın coğrafyası, nüfusu, ekonomisi ve sosyo kültürel hayatı
hakkında çok değerli bilgiler verilmiştir.
Bu çalışma İkinci Dünya Savaşı sürecinde 1939-1945 yıllarına ait CHP
teftiş raporlarına göre Bitlis ve civarının genel vaziyetini ortaya
koyacaktır. Ayrıca Tek Parti İktidarının bölgeye bakışını gösterecek
Party Government.
the World War II. It will also demonstrate the approach of the Single1945 during-
surroundings according to CHP inspection reports of 1939eveal the general situation of Bitlis and its
This study will r
and its districts: namely Ahlat, Tatvan, Mutki and Hizan in 1945.cultural life of the Bitlis-
the geography, population, economy, socio
are also striking. The last reports provide invaluable information aboutrzincan Deputy Fevzi Kalfagil
reports of CHP Mus Region Inspector E
economics, CHP and Community Center Organizations of Bitlis. The
authorities, officers as well as health, agriculture, education, trade,
immigration roads, public order, gendarmerie, judiciary, civilian immigrants and
roads, people's language, social life, tribes,
information, observations, determinations and evaluations about the
Bitlis, Siirt, Muş and Van in 1943 is very valuable. This report has
page report was prepared by Tokat Deputy Hasip A. Aytuna about- second 71
districts and it suggested solutions to these problems. The
judicial, sanitary, social and administrative problems of Bitlis and its
Süreyya Örgeevren of Bitlis deputies in 1940. This report revealed these reports was prepared by Tevfik Temelli and Ahmet
One of the
Secretariat.
including their findings and suggestions to the CHP General
inspectors also made the inspections in Bitlis and sent their reports
regions included Bitlis, Mus, Van and Siirt. Therefore, the Party the CHP. One of the CHP Inspectorate
to the General Secretariat of
reports and prepared for their travels, observations and investigations
different region deputies or Party members. Inspectors sent detailed
The Party Inspectors were appointed from the region and from structure of the Party.
organization and to strengthen the centralizedThe CHP Inspectorate established to provide control over the Party