Akademik Veri Yönetim Sistemi
Psikolojide Çevre ve İklim değişikliği çalışmaları sempozyumu, Çanakkale, Türkiye, 26 - 27 Kasım 2022, ss.5-7
İklim değişikliği karşı karşıya olduğumuz sorunların
başında gelmektedir. Bu çalışmada, problemin kaynağında ve çözümünde önemli bir
yere sahip olan insanın bireysel özelliklerinden biri olan bilişsel esneklik
ile negatif ayak izi arasındaki ilişki incelenmiştir. Davranışının çevre dostu
olduğunu düşünürken, çevreye zarar veren davranışlarda bulunabilme yanılsaması,
negatif ayak izi yanılsaması olarak tanımlanmaktadır. Holmgren ve arkadaşlarının
(2018) oluşturduğu, binaların karbon ayak izi tahmin görevi kullanılarak
insanların negatif ayak izi yanılsamasına yatkınlıkları, bireysel bir farklılık
olan bilişsel esneklik (yüksek ve düşük) açısından incelenmiştir. Karbon ayak
izi tahmin görevinde kişilerden iki farklı grafikte binalardan oluşan yerleşim
yerlerinin harcadığı enerji miktarını telafi etmek için ne kadar ağaç dikilmesi
gerektiğiyle ilgili 0-100 arası bir derecelendirme yapmaları istenmektedir. İlk
grafikte geleneksel evlerden oluşan bir yerleşim yeri sunulurken, ikinci
grafikte bu geleneksel evlere bir miktar da yeşil ev eklenmektedir. Kişilerin,
yeşil ev eklenen yerleşim yerinin daha az enerji tüketeceği ve dolayısıyla daha
az ağaca ihtiyaç olacağı değerlendirmesi negatif ayak izi yanılsaması olarak
değerlendirilmektedir. Benzer şekilde Gorissen ve Weijters (206) çalışmalarında
katılımcıların organik etiketli yiyecek eklenen organik olmayan yiyeceğin toplam
çevresel etkisinin (ayak izinin) değerlendirilmesinde hataya düşmelerini
negatif ayak izi yanılsaması olarak tanımlamıştır. Değişen durumların
karmaşıklığına ve zorluğuna karşı bilgiyi yeniden yapılandırma yeteneği olarak
tanımlanan (Spiro vd., 2013) bilişsel esnekliğin, karbon ayak izi görevinde
dolayısıyla negatif ayak izi yanılsamasında etkili olması beklenmiştir. Çalışma
örneklemi kolayda örnekleme yöntemi ile online kanallar üzerinden ulaşılan
gönüllülerden oluşturulmuştur. Çalışmaya 16’sı erkek 59 kişi katılmıştır.
Katılımcıların yaş ortalaması 28.72, standart sapması 8.69’dur. Çalışma sonunda
aynı görevi kullanan diğer çalışmalarla tutarlı şekilde ve bilişsel esneklik
düzeyinden bağımsız olarak negatif ayak izi yanılsaması gözlenmiştir. Yeşil ev
eklenmiş koşul ile geleneksel ev koşulu arasında karbon izi değerlendirmesi
açısından anlamlı bir fark görülmemiştir. Varyans analizi sonucunda, bilişsel
esneklik düzeyinin yerleşim yerleri için yapılan enerji değerlendirmesi üzerinde
anlamlı bir etkisi olmadığı görülmüştür. Ancak karbon ayak izi değerlendirme ortalamaları
incelendiğinde istatistiksel olarak anlamlı olmasa da bilişsel esneklik puanı
düşük olan grubun, yeşil evlerin eklendiği geleneksel evlerin sadece geleneksel
evlere göre daha az karbon ayak izine sahip olacağı değerlendirmesinde
bulundukları görülmüştür. Bulgular iklim değişikliği ile ilişkili bu
yanılsamada bilişsel esneklik gibi bir bireysel farklılığın etkisinin
olabileceğine işaret etmektedir.