Akademik Veri Yönetim Sistemi
Cumhuriyet'in 100. Yılında Sanat Tarihi Çalışmaları, halıcı esra,gökler burak muhammet, Editör, Fenomen Yayıncılık, Erzurum, ss.179-210, 2023
Antik dönemden itibaren farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış
Trabzon’un önemli ilçeleri arasında yer alan Maçka, 19. yüzyılda yapılmış mimari
eserler açısından oldukça zengindir. Hem kiliselerin hem de camilerin eş zamanlı
olarak mimariye kazandırıldığı bu dönemde, eserler üzerinde görülen yoğun
süslemeler ise kaliteli işçiliği ve geniş bir repertuvarın ürünleri olan motifleri ile
dikkat çekmektedir. Bu çalışmada bölgenin ibadet mekanlarında ana cephelerde,
kapı ve pencerelerde, mihrap, minber, mahfil, vaaz kürsüsü, tavan ve sütun gibi
mimari elamanlarında görülen taş ve ahşap süslemeler konu edilmiştir. Yerel
uygulamalar bağlamında somut bir arşivi ifade eden bu süslemeleri tanımlayarak
literatüre kazandırmanın hedeflendiği bu çalışmada, bölgeye yapılan saha
ziyaretlerinde elde edilen verilerin yanı sıra, alan yazındaki diğer çalışmalardan
da faydalanılmış, metin içindeki bilgiler görsellerle desteklenerek okuyucuya
sunulmuştur. Geometrik, bitkisel, nesneli, figürlü ya da yazı temelli süslemelerde,
motif seçimlerinde inancın etkisi, eski geleneklere bağlılık, kendinden sonraki
dönemlere aktarılan sanat algısı, farklı etnik kökenlerin sanatsal etkileşimi, ortak
yönler ya da farklılaşan özellikler irdelenmiştir. Motiflerin gizil anlamları ve
süslemelerin uygulama alanları üzerinde durulmuş, süslemelerin meydana
getirildiği teknikler belirlenmeye çalışılmıştır. Geç dönem Osmanlı sanatının
bölge mimarisinde ne oranda uygulanabildiği, yerel kültürün sanata ne şekilde
yansıdığı, inanç temelli farklılıklar ve benzerliklerin neler olduğunu belirlemek
amaçlanmıştır.
Maçka, an important district of Trabzon province that has hosted
various civilizations since ancient times, is very rich in architectural works built
in the 19th century. During this period, when both churches and mosques were
introduced into architecture at the same time, the ornamentation on the artifacts
draws attention with its craftsmanship and motifs that are the result of a diverse
repertoire. This study focuses on the stone and wooden ornamentations on the main facades, doors and windows, mihrab, minbar, dikka, preaching pulpit,
ceiling, and columns of the prayer places of the region. This study, which aimed
to define and introduce these ornamentations, which constitute a concrete
archive in the context of local practices, to the literature, used data obtained
during field visits to the region as well as other studies in the literature and
presented to the reader in the text supported by images. The influence of religion
in motif choices, loyalty to previous traditions, the perception of art transferred
to subsequent periods, the artistic interaction of different ethnic origins,
and common aspects or distinguishing features were investigated in geometric,
floral, object, figural, or text-based ornamentations. The hidden meanings of the
motifs and the application areas of the ornamentations were emphasized, and
the techniques used to create the ornamentations were attempted to be
determined. It is aimed to determine how far late Ottoman art can be applied
in regional architecture, how local culture influences art, and what religious
differences and similarities exist