Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (USBK), Bayburt, Türkiye, 19 - 21 Ekim 2023, ss.174-175
YEŞİL
GİRİŞİMCİLİĞİN KARANLIK YÖNÜ: GREENWASHING
Arş.
Gör. Muhammet NEGİZ
KTÜ
İİBF İşletme Bölümü, muhammetnegiz@ktu.edu.tr, ORCID:0000-0002-6939-7742
Özet
“Bu kitap %100
yenilenebilir malzemeler kullanılarak yazılmıştır, sıfır emisyon üretmiştir ve
yağmur ormanlarını korumuştur!” şeklinde iddialı bir anlatımla bir kitap
tanıtılabilir ama bu ifadeleri kullanmak elbette doğru olmayacaktır. Günümüzde
ise şirketlerin kendilerine ya da ürünlerine yönelik buna benzer öne sürdükleri
pek çok çevreci iddia gündemimizi meşgul etmektedir (Broom, 2022). Oxford
Sözlüğüne (2022) göre “asılsız veya yanıltıcı çevreci bir imajın yaratılması
veya yayılması” anlamına gelen “greenwashing” kavramı, İngilizce
literatürde “green-washing” ya da “green washing” şeklinde de
kullanılabilmektedir. Bu kavram, Türkçede “yeşil aklama”, “yeşille aklama”,
“yeşil yıkama”, “yeşil dolandırıcılık”, “yeşil boyama” ya da “yeşil
badana” gibi birçok karşılığa sahiptir ve çalışma boyunca bu kavramlardan “yeşil
aklama” ifadesi tercih edilmiştir. Yeşil aklama, kuruluşların, ürünlerinin
diğer ürünlere göre sahip olduğu çevresel avantajlar konusunda yanlış
iddialarda bulunarak tüketicileri aldatmasıdır (Cavazos vd., 2022). Bu
çalışmada Web of Science veri tabanında yeşil aklamaya dair anahtar kelimelerle[1] yapılan tarama sonucunda
erişilen yayınlardan makaleler dışındaki çalışmaların dışlanması ve henüz sona
ermediği için 2023 yılının dahil edilmemesi neticesinde 610 dokümana ulaşılmış
ve bu verilerle bibliyometrik bir analiz yapılarak literatürün mevcut durumu ve
geleceğe yönelik eğilimine dair bulgulara ulaşılmıştır. İncelenen makalelerde kullanılan anahtar kelimeler, ortak oluşum ağı
perspektifinden değerlendirildiğinde, yayınların 8 farklı küme grubuna
(cluster) dahil oldukları görülmüştür. İlk kümede "iklim değişikliği,
kurumsal yönetişim, KSS (kurumsal sosyal sorumluluk), çevresel düzenleme,
çevresel sürdürülebilirlik, ESG (çevresel, sosyal ve yönetişim), finansal
kısıtlamalar, yeşil ekonomi, sera gazı emisyonları" ve "yeşil aklama"
ifadelerine dair çalışmalar yer almaktadır. İkinci kümede "reklam,
çevre, çevresel iletişim, etik, yeşil pazarlama, yeşil güven, yeşil aklama,
pazarlama, sürdürülebilirlik, güven"; üçüncü kümede ise "markalaşma,
döngüsel ekonomi, kurumsal sosyal sorumluluk, çevresel adalet, çevre
politikası, yeşil aklama, tedarik zinciri yönetimi, sürdürülebilir tüketim,
sürdürülebilir kalkınma"; dördüncü kümede "atıf teorisi,
kurumsal sosyal sorumluluk, KSS iletişimi, ayrıştırma, yeşil reklamcılık, yeşil
aklama, satın alma niyeti, sosyal sorumluluk"; beşinci kümede "sertifikasyon,
çevresel açıklama, çevresel performans, finansal performans, yeşil tahviller,
yeşil finans, meşruiyet teorisi, paydaş katılımı”; altıncı kümede "biyoçeşitlilik,
yönetişim, performans, sürdürülebilir kalkınma, sürdürülebilir finans";
yedinci kümede "Çin, açıklama, baskı yönetimi, meşruiyet,
sürdürülebilir yönetim, sürdürülebilir finans"; sekizinci ve son
kümede ise "iletişim, kurumsal sürdürülebilirlik, çevresel,
sosyal" ifadelerine yönelik çalışmalar olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.
Bu analiz sonucunda yeşil aklama yaklaşımının ele alındığı bağlam ve kavramlar
ortaya konulmuştur. Ayrıca ulaşılan
makalelerin atıf ağı analizi neticesinde söz konusu yayınların 23 farklı küme
oluşturduğu görülmüştür. Bu kümelerde yer alan makalelere ek olarak tema
analizi yapılmış ve çalışmaların ekseninde kümelendiği bağlam ortaya
konulmuştur. Ayrıca bibliyometrik analiz sürecinde ulaşılan veriler VOSviewer
uygulaması aracılığı ile görselleştirilmiştir. Makro ve mikro ölçekli
etkilerinden kaynaklanan sorunlar nedeniyle araştırmacıların gündeminde yer
almaya devam edecek yeşil aklama hakkındaki bu bibliyometik ve tematik analiz
çalışmasının literatüre katkı sağlaması umulmaktadır.
Anahtar Kelimeler:
Bibliyometrik
Analiz,
Greenwashing,
Yeşil Aklama, Yeşil Girişimcilik