Üçüncü Basamak Bir Sağlık Kuruluşunda Endokrinoloji Kliniğine Başvuran Hastalarda Bitkisel Ürün/Takviye Edici Gıda Kullanımının Değerlendirilmesi: Tanımlayıcı Bir Anket

Gökkaya İ., Renda G., Coşkun H., Koçak M., Özgen U.

3. Uluslararası Ege Sağlık Alanları Sempozyumu 2023 (UESAS'23), İzmir, Türkiye, 7 - 08 Mart 2023, ss.33-35

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İzmir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.33-35
  • Karadeniz Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Diyabetes mellitus, tiroid kanseri, hipertansiyon, hiperlipidemi gibi endokrin hastalıkları da içeren kronik hastalıklarda bitkisel ürün/takviye edici gıda kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları kliniğine başvuran hastalarda bitkisel ürün/takviye edici gıda kullanımını bütüncül olarak değerlendiren bir araştırmaya literatürde rastlanmamıştır. Tanımlayıcı nitelikteki bu çalışma, 01.11.2021-01.05.2022 tarihleri arasında Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Farabi Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kliniği’ne başvuran hastalarda bitkisel ürün/takviye edici gıda kullanım oranını ve kullanımı etkileyen faktörleri araştırmayı amaçlanmaktadır. Çalışma sonucunda veri kalitesine uygun 506 anket çalışmaya dahil edilmiştir. Verilerin analizinde IBM SPSS (Statistical Package for Social Sciences Version) 23.0 (SPSS Inc., Chicago, IL, ABD) istatistik paket programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler kategorik değişkenler için sayı ve yüzde olarak, sayısal değişkenler için ortalama, standart sapma, minimum ve maksimum olarak verilmiştir. Kategorik değişkenlerin bağımsız gruplarda karşılaştırılmasında ki-kare ailesi testleri (χ2 testi, Fisher's Exact, Yates testi) kullanılmıştır. Bitkisel ürün/takviye edici gıda kullanımını etkileyen en etkili faktörü belirlemek için ikili lojistik regresyon analizi uygulanmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir. Katılımcıların %49.4’ünün bitkisel ürün/takviye edici gıda kullandığı belirlenmiştir. Bitkisel ürün kullanımını etkileyen temel faktörlerin yaş, hastalık tanısı ve tedavi uyunç problemi olduğu bulunmuştur. Buna göre 50 yaş ve üstü bireylerle karşılaştırıldığında 50 yaş altı bireylerde bitkisel ürün/takviye edici gıda kullanma eğilimi 1.5 (OR=1.523; %95 GA: 1.002-2.312, p=0.049) kat artmıştır. Tiroid fonksiyon bozuklukları ile takip edilen hastalar referans alındığında, bitkisel ürün/takviye edici gıda kullanma eğiliminin diyabet ve izole hipertansiyon hastalarında sırasıyla 1.8 (OR=1.814; %95 GA: 1.179-2.791, p=0.007) ve 9.4 (OR=9.366; %95 GA: 3.060-28.666, p=0.000) kat arttığı ortaya konulmuştur. Tedaviye uyunç problemi yaşıyor olmak, bitkisel ürün/takviye edici gıda kullanma eğilimini 1.7 kat (OR=1.660; %95 GA: 1.074-2.568, p=0.023) artırmıştır. En fazla kullanılan ürünlerin sırasıyla limon, tarçın, çörek otu, zencefil, zerdeçal ve dereotu olduğu gösterilmiştir. Katılımcıların bitkisel ürün/takviye edici gıdalarla ilgili en fazla bilgi aldıkları kaynakların sırasıyla arkadaş/akraba, internet/sosyal medya ve televizyon olduğu tespit edilmiştir. Katılımcıların bitkisel ürün/takviye edici gıdaları en sık temin ettikleri yerler sırasıyla aktar, market ve doğadan doğrudan toplamadır. Bitkisel ürün kullanan katılımcıların %74.8’i bu ürünleri kullandığına dair doktor/eczacısına bilgi vermemektedir. Bitkisel ürün/takviye edici gıda kullandığına dair doktoruna/eczacısına bilgi vermeyen katılımcıların %81.8’i ise ürünlerle ilgili bu meslek gruplarından bilgi talep etmektedir. Sonuç olarak, halk sağlığını korumak ve geliştirmek için hastalarda bitkisel ürün izlemi eczacılarla iş birliği içinde yapılmalı, bitkisel ürün kullanımı sorgulanmalı ve danışmanlık hizmetleri sunulmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Tıbbi bitki, takviye edici gıda, endokrin hastalıklar  

The use of herbal products/dietary supplements is increasing day by day in chronic diseases including endocrine diseases such as diabetes mellitus, thyroid cancer, hypertension, and hyperlipidemia. A study evaluating the use of herbal products/dietary supplements integratively in patients applying to the endocrinology and metabolic diseases clinic has not been found in the literature. This descriptive study aims to investigate the rate of herbal product/dietary supplement use and the factors affecting the use in patients who applied to Karadeniz Technical University (KTU) Farabi Hospital Endocrinology and Metabolism Diseases clinic between 01.11.2021 and 01.05.2022. As a result of the study, 506 questionnaires suitable for data quality were included in the study. IBM SPSS (Statistical Package for Social Sciences Version) 23.0 (SPSS Inc., Chicago, IL, USA) statistical package program was used for data analysis. Descriptive statistics were given as numbers and percentages for categorical variables and mean, standard deviation, minimum, and maximum for numerical variables. Family of Chi-square tests (χ2 test, Fisher's exact, Yates test) were used for the comparison of categorical variables in independent groups. Binary logistic regression analysis was applied to determine the most effective factor affecting the use of herbal products/dietary supplements. The statistical significance level was accepted as p<0.05. It was determined that 49.4% of the participants used herbal products/dietary supplements. It was found that the main factors affecting the use of herbal products are age, diagnosis of the disease, and treatment compliance problem. Accordingly, when compared to individuals aged 50 years and over, the tendency to use herbal products/dietary supplements in individuals under 50 years of age increased 1.5 times (OR=1.523; 95% CI: 1.002-2.312, p=0.049). When the patients followed up with thyroid dysfunctions were taken as reference, it was revealed that the tendency to use herbal products/dietary supplements increased by 1.8 (OR=1.814; 95% CI: 1.179-2.791, p=0.007) and 9.4 (OR=9.366; 95% CI: 3.060-28.666, p=0.000) times in diabetes and isolated hypertension patients, respectively. Experiencing treatment compliance problems raised the tendency to use herbal products/dietary supplements times 1.7 (OR=1.660; 95% CI: 1.074-2.568, p=0.023). It was shown that the most used products were lemon, cinnamon, black cumin, ginger, turmeric, and dill, respectively. The sources from which the participants get the most information about herbal products/dietary supplements are friends/relatives, the internet/social media, and television, respectively. The places where herbal products/dietary supplements are most frequently obtained are herbalists, markets, and direct collection from nature, respectively. 74.8% of the participants who use herbal products do not inform their doctor/pharmacist that they use these products. 81.8% of the participants, who did not inform their doctor/pharmacist about using herbal products/dietary supplements, request information from these occupational groups about the products. As a result, to preserve and promote public health, herbal product monitoring in patients should be performed in collaboration with pharmacists, herbal product usage should be questioned, and counseling services should be offered.

Key Words: Medicinal plant, dietary supplement, endocrine diseases