Ortaçağ'ı Karaya Bulayan Veba Salgını: Kara Ölüm, Toplum ve Edebiyat


Yıldız N.

Zamanın İzleri: Salgın, Mehmet Alaaddin Yalçınkaya,Badegül Can Emir,Serkan Demirel, Editör, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon, ss.33-45, 2021

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Araştırma Kitabı
  • Basım Tarihi: 2021
  • Yayınevi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları
  • Basıldığı Şehir: Trabzon
  • Sayfa Sayıları: ss.33-45
  • Editörler: Mehmet Alaaddin Yalçınkaya,Badegül Can Emir,Serkan Demirel, Editör
  • Karadeniz Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bugün aşısı bulunan ve antibiyotiklerle bile tedavi edilebilen veba hastalığı, Ortaçağ’da insanoğlunu çaresiz bırakmıştır. Kara Ölüm (Black Death) olarak anılan veba salgını dini, toplumsal ve ekonomik anlamda büyük değişikliklere yol açmış ve Avrupa tarihinde derin bir yer edinmiştir. Tıpkı bugün Covid 19’a çare bulmaya çalışan bilim adamları gibi Ortaçağlı doktorlar bu ölüm kokan salgına bir dur demeye çalışmışlardır. Fakat hastalık öyle bir aşamaya gelir ki ölülerin onları gömecek kimsesi kalmaz. İnsanlar çocuklarını en uygun buldukları çukurlara dini vecibeler yerine getirilmeksizin gömmek zorunda kalırlar. Herkes ölümü beklediği için ölülerine bile ağlayamazlar. Pek çok kişiye göre dünyanın sonu gelmiştir. Kimine göre ise bu hastalık toplumsal yozlaşmanın karşılığında Tanrı’nın insanlığa verdiği bir cezadır. Ölümün kol gezdiği bu dönemde edebiyat ve sanatta “ölümün dansı” alegorisi ortaya çıkar. Bu alegori genç, yaşlı, fakir, zengin bakmayan ölümün evrenselliğini vurgular. Herkesi ölümün çatısı altında birleştirir. Kara ölüm olarak adlandırılan salgın 1347- 1400 yılları arasında Avrupa’yı kasıp kavurur. Hastalığın hayvanlardan ve özellikle pire ve diğer fare parazitlerinden geçtiği bilinmektedir. Bu korkunç salgın ilk olarak 1347’de Kırım’da ortaya çıkmış ve Cenevizli tacirler tarafından Türkiye ve İtalya’ya yayılmıştır. 1348 yılında ise Batı Avrupa’da görülmüştür. 1720 yılına kadar varlığını sürdüren salgın en öldürücü etkisini Ortaçağ’da göstermiştir. Ne içinde yaşanacak bir ev, ekilecek toprak, ne de bu toprağı ekecek insan bırakmıştır. Kara ölüm 14. yüzyılda dünya nüfusunu 475 milyondan 350-375 milyona indirmiştir. Bu felaketin tek olumlu yanı çalışacak işçi kalmadığından köylülerin konumunu kayda değer bir şekilde yükseltmesi olmuştur. Bu amansız hastalığın yankıları edebiyatta da yer bulmuştur. Giovanni Boccaccio kült eseri Decameron’da, Geoffrey Chaucer Afnameci’nin Hikâyesi’nde (The Pardoner’s Tale) ve Thomas Nashe ise “Veba Zamanında Ayin” ("A Litany in Time of Plague") adlı sonesinde kara ölümün saldığı korkudan bahseder. Bu bağlamda, bu makalenin amacı Ortaçağ’ı esir almış kara ölüm adıyla anılan veba salgınını toplumsal ve edebi anlamda resmetmektir.