Laboratuvar Olarak Sahne: "Escape from Spiderhead" İsimli Eserde Anlatı Kontrolünün Performatif Kaosa Dönüştürülmesi

Çakmakoğlu Ö., Suiçmez M.

III. Theatre and Drama Studies Conference Living on the Edge: Chaos in Theatre, Film and Performance, Aydın, Türkiye, 5 - 07 Aralık 2025, ss.83, (Özet Bildiri)

  • Yayın Türü: Bildiri / Özet Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Aydın
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.83
  • Karadeniz Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Bu çalışma, George Saunders’ın Escape from Spiderhead (Örümcek Kafa’dan Kaçış) adlı kısa öyküsünün tiyatro performansına uyarlanması sürecinde kaos kavramının dönüşümünü incelemektedir. Çalışma, duygusal manipülasyon, ahlaki muğlaklık ve etik istikrarsızlık temelli bir anlatının, edebi bir biçimden performans diline çevrilme sürecini inceleyerek çok duyulu ve canlı bir mecra olan tiyatronun, kaosu yalnızca temsili değil, aynı zamanda deneyimsel kıldığını ortaya koymaktadır. Saunders’ın metni, düzensizliği ve psikolojik gerilimi kontrollü bir anlatı sesiyle dile getirirken, sahne uyarlaması bu unsurları mekânsal tasarım, bedensel hareket, ses ve ışıklandırma yoluyla dışsallaştırarak izleyicinin kaosu sahnedeki bir karakter olarak görmesini veya somutlaşmış bir olgu olarak hissetmesini sağlamaktadır. Uyarlama sürecinde özellikle anlatım, karakterizasyon, mekânsal dinamikler ve duyusal kompozisyonda meydana gelen tematik ve yapısal değişimlere odaklanılmaktadır. Bu noktada, Lehmann’ın, parçalanma, eşzamanlılık ve performatif yakınlık yoluyla geleneksel dramatik tutarlılığı bozan Postdramatik Tiyatro teorisinden ve uyarlamayı hem tekrar hem de yaratıcı dönüşüm olarak kavramsallaştıran Hutcheon’ın Bir Uyarlama Teorisi’nden yararlanılmaktadır. Böylece, Saunders’ın orijinal öyküsünün doğrusal ve anlatıcıya bağlı kaosunun, tiyatro bağlamında nasıl açık uçlu, etkileşimli ve öngörülemez bir hale geldiği ortaya koyulur. Analiz, sahne uyarlamasının metinde var olan kaos hissini yalnızca yoğunlaştırmakla kalmayıp aynı zamanda yeniden tanımladığını ve bunu canlı performansın yakınlığı aracılığıyla genişletirken, aynı zamanda dramaturjik seçimlerle yapılandırdığını da gösterir. Sonuç olarak bahsi geçen uyarlama, tiyatronun kaosu basitçe tasvir etmediğini, aynı zamanda onun bir tezahürü haline geldiğini, sahneyi düzen ve düzensizliğin, kontrol ve çöküşün bir arada var olduğu bir eşik alanına dönüştürdüğünü ve de sınırda yaşamanın gerçekliğini somutlaştırdığını ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler: Adaptasyon, Escape from Spiderhead, Kaos, Kontrol, Postdramatik Tiyatro

This study investigates the transformation of the concept of chaos in the process of adapting George Saunders’ short story Escape from Spiderhead into a theatrical performance. It explores how a narrative grounded in emotional manipulation, moral ambiguity, and ethical instability evolves when translated from a literary form into the language of performance, arguing that theatre, as a multisensory and live medium, renders chaos not merely representational but experiential. Whereas Saunders’ text articulates disorder and psychological tension through a controlled narrative voice, the stage adaptation externalises and materialises these elements through spatial design, physical movement, sound, and lighting, allowing the audience to see chaos as a character on the stage or feel it as an embodied phenomenon. The study focuses on the thematic and structural shifts that occur during the adaptation process, particularly in narration, characterisation, spatial dynamics, and sensory composition. It draws on Lehmann’s theory of Postdramatic Theatre, which disrupts traditional dramatic coherence through fragmentation, simultaneity, and performative immediacy, and Hutcheon’s A Theory of Adaptation, which conceptualises adaptation as both repetition and creative transformation. These frameworks illuminate how the linear, narrator-bound chaos of Saunders’ original story becomes open-ended, participatory, and unpredictable within the theatrical context. The analysis demonstrates that the stage adaptation not only intensifies but also redefines the sense of chaos inherent in the text, expanding it through the immediacy of live performance while structuring it through dramaturgical choices. Ultimately, the adaptation reveals that theatre does not simply depict chaos but becomes a manifestation of it, transforming the stage into a liminal space where order and disorder, control and collapse, coexist—embodying the very condition of living on the edge.

Keywords: Adaptation, Chaos, Control, Escape from Spiderhead, Postdramatic Theatre