AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ SAMSUN KONSOLOSUNUN GÖZÜNDEN 1920 YILINDA SAMSUN’UN DURUMU


KÜÇÜKER Y.

Karen- Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, cilt.9, sa.19, ss.401-415, 2023 (Hakemli Dergi) identifier

Özet

Samsun Osmanlı hakimiyetine girdiği dönemden 19. yüzyıl başlarına kadar nispeten geri planda kalmış bir kıyı kenti olmuştur. Bu yüzyılda yaşanan gelişmeler kentin çehresini değiştirmeye başlamıştır. Karadeniz’in uluslararası ticarete açılmasıyla buharlı gemilerin uğrak noktası olan kent kısa sürede ekonomik ve sosyal olarak gelişme göstermiş, başka bölgelerden gelen göçlerle nüfusu artmıştır. 1830 yılında ABD ile Osmanlı Devleti arasında yapılan ticaret anlaşmasıyla ABD de Karadeniz ticaretine ortak olmuş ve Trabzon’dan sonra Samsun’a da bir diplomatik temsilcilik açmıştır. ABD adına faaliyet yürüten misyoner oluşumlarının bölgedeki çalışmaları bu ülkenin Samsun’da varlığını güçlendirmesine yardımcı olmuştur. Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele dönemlerinde Karadeniz bölgesinde de karışıklıklar yaşanmış ve Rum ve Ermeni nüfusun yaşadığı Samsun da gelişmelerden doğrudan etkilenmiştir. Anadolu’da ortaya çıkan Milli Mücadele hareketi, özellikle Yunanistan ve İngiltere’nin desteğiyle hareket eden ayrılıkçı unsurların üzerine giderek bölgede asayişi sağlama yoluna gitmiştir. ABD bu dönemde doğrudan olayların içinde olmasa da bölgedeki çalışanları ve misyonerleri üzerinden ayrılıkçılardan yana tavır tutunmuştur. Böyle karışık bir dönemde Samsun’a konsolos olarak atanan S. Pinkney Tuck, görev süresi zarfında bölgedeki siyasî, ekonomik ve sosyal gelişmelere ilişkin ülkesini bilgilendirici raporlar hazırlamıştır. Bu çalışmada Tuck’ın Amerikan arşivlerinden elde edilen 13 Aralık 1920 tarihli konsolosluk raporu ele alınmıştır. Tuck, bu raporunda siyasî gelişmelerden ziyade, Samsun’un üretim ve ticaret potansiyeli, kentte yaşayanların geçim koşulları, hayat alışkanlıkları, sağlık, eğlence ve kültürel altyapı olanakları gibi konulara ilişkin tespit ve gözlemlerine ait değerlendirmeler yapmıştır. Yabancı bir diplomatın kendini merkeze alarak yaptığı bu değerlendirmeler Milli Mücadele döneminde bir Anadolu kentindeki gündelik hayatı başka bir boyutuyla ortaya koyması açısından ilgi çekici bir muhteviyata sahiptir.
Samsun was a coastal city that remained relatively in the background from the period when it entered the Ottoman rule until the beginning of the 19th century. The develop- ments in this century have begun to change the fate of the city. The city, frequented by steam- ships, developed economically and socially in a short time and its population increased with im- migration from other Ottoman regions with the opening of the Black Sea to international trade. The USA became a partner in the Black Sea trade and opened a diplomatic mission in Samsun after Trabzon with the trade agreement made be- tween the USA and the Ottoman Empire in 1830. The work of missionary formations operating on behalf of the United States in the region has helped this country to strengthen its presence in Samsun. During the First World War and the National Struggle, there were also disturbances in the Black Sea region and Samsun, the Greek and Ar- menian population lived, was directly affected by the developments. The National Struggle movement emerged in Anatolia went to the way of ensuring security in the region by going against the separatist elements acting especially with the support of Greece and Britain. Although the U.S. was not directly involved in the events during this period, it took a stance on the side of the separatists through its employees and mis- sionaries in the region. S. Pinkney Tuck, who was appointed as consul to Samsun in such a turbulent period, prepared in- formative reports for his country regarding the political, economic and social developments in the region during his term of office. S. Pinkney Tuck, who was appointed as consul in Samsun in such a complicated period, prepared informative reports on the political, economic and social de- velopments in the region during his tenure. In this study, Tuck's consular report dated De- cember 13, 1920 obtained from the American ar- chives was discussed. In this report, Tuck made evaluations of his findings and observations re- garding the production and trade potential of Samsun, the livelihood conditions of the people living in the city, life habits, health, entertain- ment and cultural infrastructure opportunities rather than political developments. These evalu- ations, made by a foreign diplomat by centering on himself, have an interesting content in terms of revealing another dimension of daily life in an Anatolian city during the National Struggle pe- riod.