Akademik Veri Yönetim Sistemi
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, cilt.19, sa.37, ss.1-35, 2023 (ESCI)
Cumhuriyet Dönemi’ndeki mülki idare taksimatı konusunda yapılan araştırmalarda genellikle zaman içinde il sayısının artmasına, yani belirli kriterler gözetilerek bazı ilçelerin il statüsüne getirilmesine odaklanılmaktadır. Emsallerinden farklı olarak bu araştırmada Cumhuriyet Dönemi’nde ilçeye dönüştürülen ve sonrasında tekrar il statüsüne getirilmeyen kentler (Beyoğlu, Üsküdar, Çatalca, Ergani, Gelibolu, Genç, Kozan, Siverek, Doğubayazıt, Silifke, Şebinkarahisar) konu edilmektedir. Araştırmanın amacı, söz konusu on bir kentin ilden ilçeye dönüştürülme süreçlerinde sunulan gerekçeler ile mevzuatta yer alan il olma koşullarının ne ölçüde bağdaştığının tespit edilmesidir. Bu çerçevede ilk olarak, Osmanlı İmparatorluğu’ndan kalan mülki idare mirasına, ardından cumhuriyet dönemindeki mülki idare taksimatının serüvenine yer verilmiştir. Son olarak ise arşiv vesikaları, resmî gazete, kurum raporları ve bilimsel araştırmalardan yararlanılarak araştırmanın bulguları ortaya koyulmuştur. Ulaşılan bulgular, Cumhuriyet Dönemi’nde yeniden il statüsüne getirilmeyen on bir ilin ilçeye dönüştürülmesinde mevzuatta yer alan iki temel koşulun (coğrafya durumu ve ekonomik koşullar) belirleyici olduğunu; ancak bunun yanında nüfus, yüzölçümü, bayındırlık, özel idarenin yetersizliği ve askerî örgütlenme gibi kriterlerin de mülki idare taksimatında önemli oranda rol oynadığını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Mülki İdare, Mülki İdare Taksimatı, İl, İlçe, Cumhuriyet Dönemi.