Gazi Akademik Bakış Dergisi, cilt.10, sa.19, ss.1-31, 2016 (Hakemli Dergi)
Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti, Cumhuriyet’in ilanından sonra Türk modernleşme ve kal-kınmasına destek sağlamayı amaçlayan Batı menşeli birkaç kuruluş arasında gelir. Cemiyetin ku-rucuları, İstanbul’daki ABD Temsilcisi Yüksek Komiser Amiral Bristol ve YWCA’nın İzmir görevlisi Asa K. Jennings’dir. Jennings, İzmir’in Yunan işgalinden kurtarıldığı esnada önce Rum mültecilerin tahliyesiyle, daha sonra da Bristol’un önerisi ve desteğiyle Türk modernleşmesini ve eğitim düzeyini yükseltebilecek girişimlerle ilgilendi. Türkiye’deki eğitim ve sosyal hizmet faaliyetleri için maddi destek sağlayan bağışçılar ilk yıllarda farklı isimler altında faaliyet gösterdiler. 1925 yılından itibaren bağış-çıların ve kurumsal çalışmaların tek çatı altında toplanması amacıyla Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti oluşturuldu. Cumhuriyet’in ilanından itibaren başlatılan ve büyük oranda İzmir, başkent Ankara ve daha sonra İstanbul ile sınırlı kalan faaliyetler Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki modernleşme sürecine örnek teşkil edecek katkılar sağladı. Cemiyet, tescil tarihi olan 1930 yılından 1934 yılına kadar aktif faali-yette bulundu. Dönemin ekonomik krizleri ve dolardaki değer kaybı Cemiyet’in çalışmalarını olumsuz etkiledi. 1935 yılından itibaren faaliyet alanındaki bir kısım konuları Türk kuruluşlara devredilerek daha çok Türkiye’nin ABD’de tanıtımıyla ve Türk öğrencilere burs sağlanması çalışmalarına ağırlık verildi. II. Dünya Savaşı başladığında Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti saha çalışmalarını asgari düzeye çekerek ekonomik krizi aşmaya çalıştı. Bu çalışmada, Türkiye’nin Amerikalı Dostları Cemiyeti’nin kuruluşu ve faaliyetleri, ABD Kongre Kütüphanesi Bristol Vesikaları içinde bulunan arşiv yazışmalarından faydalanılarak analiz edilecektir.
American Friends of Turkey Association one of the few western originated organization tried to assist and provide support to Turkish modernization after very proclamation of the Turkish Republic. Founders of the Association were Admiral Bristol who was US High Commissioner in Istanbul and Asa K. Jennings who was field representative of YMCA in İzmir city. When Greek invasion on İzmir came to an end Jennings first engaged with evacuation of Rum migrants and later by Bristol’s advice and encoura-gement engaged with providing support to Turkish modernization and education system. Donors who affording funds for social services and educational works in Turkey at the beginning assembled under different named organizations. Beginning with 1925 to gather donors and cooperate works under a single association, American Friends of Turkey has been established. The activities during the first years of Turkish Republic afforded master contributions to the Turkish modernization process which they started soon after the proclamation of the Republic. They were mostly restricted by İzmir, capital Ankara and later İstanbul cities. The Association after its official endorsement in the year of 1930 continued its active works until the year of 1934. Economic crisis and devaluation of dollar had negative effects on works hitherto after 1935 the Association decided a gra-dual transfer of her field works to the relevant Turkish authorities and minimize budget spending focus publicizing of Turkey in US and grant tuitions to eligible Turkish students. This paper will examine Bristol archive papers which they are in US Congress Library Manuscript Division and tackle with the foundation and works of American Friends of Turkey.