Yaşlı Kullanıcı Odaklı Mekân Tasarımı: Bir Farkındalık Atölyesi

AYDINTAN E., ERBAY M., TAVŞAN F., ONUR D., ARAS A., EFE ZİYREK B., ...Daha Fazla

Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt.3, sa.2, ss.245-260, 2017 (Hakemli Dergi)

Özet

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşlı kişilerin toplam nüfus içindeki oranı artmış ve yaşlanmaya bağlı hassasiyetler, istek ve ihtiyaçlar, pek çok farklı disiplin açısından üzerinde önemle durulması gereken bir konu haline gelmiştir. Yaşlılar üzerine yapılan çalışmaların genellikle sosyoloji, psikoloji, sosyal hizmetler, geriatri, halk sağlığı, hemşirelik alanlarında yoğunlaştığı, ancak mekân tasarımı özelinde yetersiz kaldığı görülmektedir. Oysa günümüzde pek çok yaşlı bireyin içinde yaşadıkları mekânların nitel ve nicel düzeyde gerekli şartları sağlamaması sonucu hem fizyolojik hem de psikolojik ihtiyaçlarının tam olarak karşılanamadığı bilinmektedir. Ayrıca yaşadıkları mekânlar ve kullandıkları mobilyalar çoğu zaman ergonomik olarak kendilerine uygun tasarlanmadığından bu ortamlarda günlük ihtiyaçlarını gidermekte güçlükler yaşamaktadırlar. Bu nedenlerle çağdaş toplumlarda yaşlı bireyler için kullanıcı odaklı mekânların tasarımının ivedilikle ele alınması gerekmektedir. Bu bakış açısı ile Karadeniz Teknik Üniversitesi İç Mimarlık Bölümü’nde bir atölye çalışması yapılmış ve öğrencilerden yaşlı bireyler için günlük ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri bir mekân tasarlamaları istenmiştir. Yapılan çalışma ile bu özel kullanıcı gurubu için mekân tasarımı yapılırken dikkat edilmesi gereken birtakım faktörler olduğu konusunda bir farkındalık yaratılması amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında öğrencilerden öncelikle yaşlı kullanıcılar hakkında bilgi edinebilmeleri için çeşitli ön araştırmalar yapmaları istenmiş, daha sonra yaşlı kullanıcılar hakkında çeşitli tasarımlar ve sunumlar yaptırılmış, son olarak ise evrensel tasarım konusunda uygulamalı bilgiler verilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında ana çalışmaya geçilmiş, tanıdıkları yaşlı bir birey için mekân tasarlamaları istenmiştir. Bu aşamada yüz yüze görüşme tekniğini kullanarak, yürütücüler tarafından hazırlanan anket ile tasarımı yapılacak mekânın kullanıcısı olarak düşündükleri yaşlı bireyin ihtiyaçları ve istekleri konusunda daha detaylı bilgi sahibi olmaları istenmiştir. Yapılan çalışmada, tasarımcı adaylarının, özel bir kullanıcı gurubu olan yaşlı bireyler ile doğrudan bir deneyim yaşayarak empati kurabilmelerini ve evrensel tasarım konusunda farkındalığa sahip olmalarını sağlamak amaçlanmıştır. Atölye çalışmasında yaşanan süreç ve ortaya çıkan ürünler irdelendiğinde istenilen amaca ulaşıldığı görülmüştür. Çalışmanın sonuçlar kısmında ise, yaşlı kullanıcılar için tasarlanacak mekânların bireyin fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanabilmesi açısından ne tür özelliklere sahip olması gerektiği konusunda edinilen izlenimlere yer verilmiştir.