Research Information System
Yön Eylem Araştırması ve Endüstri Mühendisliği, Gaziantep, Turkey, 1 - 03 November 2023, vol.1, no.1, pp.75, (Summary Text)
Ders çizelgeleme problemi literatürde sıklıkla
çalışılmış güncel bir problemdir. Problem en basit hali ile derslerin birbirleri
ile çakışmayacak şekilde haftanın belirli gün ve saatlerine atanmasını içermektedir.
Bu hali ile problem için matematiksel modeller optimum çözüm elde
edebilmektedir. Bununla birlikte gerçek hayatta karşılaşılan ders programı çizelgeleme
problemi, uygulamanın yapıldığı kurumun kendine özgü bir çok kısıtı dikkate
alındığında NP-Hard bir yapıya dönüşmekte ve sayma yöntemleri kullanılarak sonuca
ulaşmak imkansız hale gelmektedir. Bu çalışmada Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik
Fakültesi bünyesindeki bölümlerin ders programı çizelgeleme kısıtlarına cevap
verebilecek, dinamik yapıya sahip bir haftalık ders çizelgeleme ara yüzü
tasarlanmıştır.
Arayüz sayesinde her bir bölüm sorumlusunun kendi bölümüne dair kısıtları oluşturabilmesi
mümkün olmaktadır. Bu kısıtlar; öğretim üyelerinin gün ve saat tercihlerini, üçüncü
ve dördüncü sınıfların boş gün tercihlerini, dersliklerin donanım özelliklerini,
bazı derslerin hem sınıf hem de laboratuvar ihtiyaçlarını, derslerin işleniş şekli
tercihlerini, derslerin birbirlerini kilitleme durumlarını, öğrencilerin
derslerdeki başarı oranlarını kapsamaktadır. Bunlara ek olarak, belli bölümler
dersliklerin bir kısmını ortak kullanırken, farklı bölümlere ait bazı dersler
aynı öğretim üyesi tarafından verilebilmektedir. Çalışmanın temel amacı, her
bir bölüm için farklılaşan bu kısıtların dikkate alınarak, ders çizelgelerinin
en uygun şekilde bölüm sorumluları tarafından hazırlanabilmesini sağlamaktır.
Problemin çözümü için kullanılan Arı algoritması, çözüm uzayının farklı
noktalarını kolayca araştırarak yerel optimuma takılmaktan kurtulmayı sağlamakta,
hibritleştirme için kullanılan NEH algoritması ise yerel arama esnasında çözüm
yakınındaki optimum çözümün gözden kaçmasını engellemektedir. Çalışma kapsamında
geliştirilen arayüz kullanılarak, gerçek hayat verileri ile bölümlerin ders
programları istenilen kısıtları sağlayacak şekilde oluşturulmuştur.