Literatürde yer alan süsleme sanatına ilişkin araştırmalarda, Anadolu Türk süsleme sanatının belirli tarihsel dönemler üzerinden incelendiği, ağırlıklı olarak cami yapıları bünyesinde; görsel, yapısal, teknik ve anlamsal yönleri ile değerlendirildiği görülmektedir. Fakat belirli bir yörede ve dönemde inşa edilmiş, aynı tür dini yapıların kapılarındaki süsleme tercihlerini tespit etmeyi konu edinen bir araştırmaya rastlanmamıştır. Literatürde yer alan bu boşluk, çalışmanın genel çerçevesini oluşturmakta ve amacını tanımlamaktadır. Çalışmada Trabzon ili, Baltacı Deresinden Akhisar Deresi Vadi kırsalına kadar uzanan bölgede 1800-1960 yılları arasında inşa edilmiş Geç Osmanlı Dönemi camilerinin harim kapı kanatlarının süslemecilik anlayışının ne olduğu, motif ve desen tercihlerinin kronolojik süreçte nasıl değiştiği irdelenmiştir. “Tanıtıcı Araştırmalar” gurubunun “Değişim Monografileri” türünde yer alan araştırmada nitel veri toplama tekniklerinden; doküman analizi, fotoğraflama ve görüşme yapılmış, 152 adet cami arasından 24 yapı yargısal örnekleme yolu ile seçilerek yerinde tespit edilmiştir. Bölgedeki cami yapılarının harim kapı kanatlarında ağırlıklı olarak bitkisel motiflere yer verilmesi, bazı ustaların bir motifi sadece bir defa kullanması ve bu durumun nesiller boyu devam etmesi, süsleme tercihlerinin yakın vadiler arasında çeşitli boyutları ile benzeşmesi, dikkat çekici tespitler arasındadır. Çalışma bir dönemin yöresel ölçekteki süslemecilik anlayışının, dini yapıların kapı kanatları üzerinden okunabileceğini göstermiştir.
On the art of ornament in the literature, it is mainly within the mosque structures that the Anatolian Turkish ornamentation art is examined over certain historical periods; visual, structural, technical and semantic aspects. Therefore, no research has been found on determining the ornamentation preferences on the same type of doors of the religious buildings built in a specific region and period. This gap in the literature forms the general framework of the study and defines its purpose. The study examined how the ornamentation understanding of the harim door wings of the late Ottoman period mosques constructed between 1800-1960 in the region extending from Baltacı Stream to Akhisar Stream Valley to the countryside of Trabzon province, and how the motif and pattern preferences changed in the chronological process. Among the qualitative data collection techniques in the research, which is in the "Change Monographs" type of the "Descriptive Studies" group, document analysis, photographing, and an interview was made, and twenty-four structures were selected from a hundred and fifty-two mosques by way of judgmental sampling and determined on site. The fact that mosque structures in the region mainly feature floral motifs on the door wings of the harim, some masters use a motif only once, and this situation continues for generations, and that the ornamentation preferences are similar in various dimensions among the nearby valleys are among the remarkable findings. The study has shown that the regional understanding of ornamentation of a period can be read through the door wings of religious buildings.
