“Hiç bir şiir bir mezar taşı kadar milli olamaz. Çünkü onda el emeği, göz nuru, sanat vardır ve onlar bize bizi anlatır” (Yahya Kemal Beyatlı)

Yahya Kemal Beyatlı’nın da dillendirdiği gibi mezar taşları milli kimliktir. Kimisinde isim, tarih, meslek, ölüm sebebi, kimisinde soya dair bilgiler bulunurken kimisinde de başlık tipleri ayırt edici özellik olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk’ün var olmaya başladığı ilk dönemlerden günümüze kadar devam ettirilmiş olan mezar taşı geleneği, Osmanlı toplumunda oldukça önem verilen ve sanatsal değere haiz olan şekillendirmelerle devam etmiştir. Devletin yönetim merkezlerinde en erken örnekleri bulunan bu taşlar, zamanla tüm Osmanlı coğrafyasında kullanılmış ve Anadolu’da üstün niteliklere sâhîp bir arşiv oluşmuştur.

Bu birikimin güzel örneklerine sâhîp Trabzon, İpek Yolu üzerinde olması ve limanlarının varlığı ile devletin yönetim merkezi ile sürekli iletişim halinde olan, mimari ve süsleme ile ilgili gelişmeleri yakından takip eden kentler arasındadır. Şehrin ilk yerleşim yerlerinden olan Boztepe’de kentin eski mezarlıkları arasında sayılan Âhî Evren Dede Camii ve Türbesi haziresinde bulunan mezar taşları, dönemin mezar taşlarındaki sanat anlayışının taşra kullanımlarını belgelemek adına çalışmaya konu olarak seçilmiştir. 1812-1910 yılları arasındaki yaklaşık yüz yıllık sürecin verileri olan 11 başucu, 10 ayakucu taşı ayrıntılı bir biçimde tanıtılıp değerlendirilmiştir.

Devrin edebi ve sanatsal anlayışını bir arada çözümlemeye fırsat veren bu eserler, genel olarak 19. yüzyıl eserleri olduğu için Osmanlı sanatının Batılı akımlardan etkilendiği sürecin dönemsel özelliklerini bünyesinde barındırmaktadır. Hem biçim hem de süsleme özellikleri açısından başkent üslubuna oldukça yakın örnekler olduğu tespit edilen bu taşlar, kültürel belleğin önemli temsilcileri arasında yerini almıştır.