Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Kongresi, Trabzon, Türkiye, 14 - 16 Eylül 2022, ss.41-42
ÇOKULUSLU ŞİRKETLERİN RUSYA’YA UYGULADIĞI YAPTIRIMLAR: KURUMSAL AKTİVİZM VS. KURUMSAL EŞBİÇİMLİLİK
Rusya’nın Ukrayna’ya savaş açmasının ardından ülkelerin karşılıklı olarak uyguladığı yaptırımlar küresel ekonomi açısından yeni bir yapının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu durum, uluslararası ticaret ve yatırım hacminin dünyanın neredeyse tüm ülkeleri arasında gerçekleştiği bir dönemde savaş konusunun uluslararası ilişkiler disiplininden öteye ekonomi ve uluslararası işletmecilik yazınlarında da yer bulmasını anlamlı hale getirmektedir. 22 Şubat 2022 tarihine kadar Rusya'ya uygulanan mevcut yaptırım sayısı 2 bin 695 iken savaşın dördüncü ayında, Haziran 2022’de bu sayı 10 bin 920’ye ulaşmıştır. Bu anlamda ekonominin mikro yapıtaşları olarak şirketlerin, özellikle çok uluslu şirketlerin, savaş döneminde takındığı tutum büyük önem ifade eder hale gelmektedir. Yale Üniversitesi öğretim üyelerinden oluşan bir ekip tarafından yapılan araştırma, 1.127 çokuluslu şirketin faaliyetlere devam etme dışında Rusya’ya tepkisel bir tutum sergilediğini ortaya koymaktadır. Bu veri irdelendiğinde, 56 farklı ülke kökenli 967 şirketin mevcut yatırımlarıyla ilgili olarak aksiyon aldığı, 3 ülkeden 160 şirketin ise hâlihazırdaki yatırımları için faaliyetlerini sürdürmenin yanında gelecek yatırımlarını iptal etme kararı aldığı görülmektedir. Rusya’da 66 ülke kökeninden yatırımcının olduğu göz önüne alındığında, %85’inin yatırımları kısıtlayıcı ya da engelleyici tutum gösterdiği anlaşılmaktadır. Konu, Rusya'nın Ukrayna'ya müdahale kararına yönelik karşı tutum alan şirketler ve devletler açısından karşılaştırmalı olarak ele alındığında dikkat çekici bazı sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Tablo 1’de de görüldüğü gibi Avrupa Birliği üyesi devletlerle birlikte Amerika Birleşik Devletleri, Birleşmiş Milletler Kurulunda eksiksiz karşı oy kullanmışlardır ve bu ülke menşeili şirketlerin %86’sı Rusya’ya karşı aksiyon almıştır. Karşı tutum alan şirketlerin genel ortalaması ile de örtüşen bu durum, şirketlerin kurumsal eşbiçimliliği sağlayacak şekilde hareket ettiklerini göstermektedir. Diğer yandan, devlet bazında hiçbir karşı tutum sergilenmemesine rağmen Rusya’ya karşı aksiyon alan şirketlerin %33 oranında var olduğu görülmektedir. Bu sonuç, şirketleri devletlerinden bağımsız olarak harekete geçirebilecek kurumsal aktivizm kavramını gündeme getirmektedir.
Tablo 1. Rusya’ya Karşı Devletlerin ve Şirketlerin Karşılaştırmalı Tutumu | ||
| ABD & AB Üyesi Ülke Kökenli Şirketler | Diğer Ülke Kökenli Şirketler |
Ülkesi Karşı Tutum Sergileyen Ancak Kendisi Faaliyetlerini Sürdüren Ş. S. | 145 | 45 |
Ülkesi Karşı Tutum Sergileyen ve Kendisi de Aksiyon Alan Ş. S. | 943 | 157 |
Ülkesi Çekimser Olan Ya da Oylamaya Katılmayan Ancak Kendisi Aksiyon Alan Ş. S. | 0 | 27 |
Ülkesi Çekimser Olan Ya da Oylamaya Katılmayan ve Kendisi Faaliyetlerine Devam Eden Ş. S. | 0 | 56 |
Devletler ve şirketler tarafından alınan yaptırım kararları neticesinde Rusya’dan yaşanan sermaye göçü, Rusya’nın kendi kendine kalkınmasına ve daha da büyüyen bir güç olmasına ne derece etki edecek merak konusuyken meselenin uluslararası işletmecilik açısından ele alınıp kurumsal bağlamda da değerlendirilebileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Rusya, Ekonomik Yaptırım, Kurumsal Aktivizm, Kurumsal Eşbiçimlilik, Çokuluslu Şirket.