PERSONAL AND INTERPERSONAL MENTAL HEALTH BASED ON THE CONTEXT OF HUMOURAND FUNCTION OF BEKTASHI ANECDOTES

Yazici H.

TURK KULTURU VE HACI BEKTAS VELI-ARASTIRMA DERGISI, sa.65, ss.281-298, 2013 (AHCI) identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: Sayı: 65
  • Basım Tarihi: 2013
  • Dergi Adı: TURK KULTURU VE HACI BEKTAS VELI-ARASTIRMA DERGISI
  • Derginin Tarandığı İndeksler: Arts and Humanities Citation Index (AHCI), Scopus, TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.281-298
  • Karadeniz Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Fıkralar şekil ve içerik açısından kendine özgü nitelikleri bulunan sözlü kültür ürünleridir.
Türk kültürü içinde farklı fıkra tiplerinden söz edilebilir. Bektaşi fıkraları Türk sözlü kültür
geleneği içinde önemli bir yere sahiptir. Bu fıkra türü belli bir topluluğu, anlayışı ve davranışı
temsil eder. Zaman içinde tüm toplum tarafından benimsenen Bektaşi fıkraları, katılığa karşı
hoşgörü anlayışını vurgular. Bektaşi fıkralarının içeriğinde mizah, alay, ikna, tenkit, uyarı ve
kıvrak zekâya bağlı bir iğneleme söz konusudur. Zekilik, argo ve hazırcevaplık, mizah yönü
güçlü Bektaşi fıkralarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Yumuşak bir üslubu içeren mizah
gülmeye yol açarak kişisel ya da kişiler arası gerginliği azaltır. Mizahi gülme durumlarını
açıklayan farklı kuramlar geliştirilmiştir. Bu kuramlar mizahın psikolojik işlevlerine vurgu
yapar. Psikolojik perspektiften değerlendirildiğinde mizahın bilişsel, duygusal ve sosyal
yararları vardır. Mizah, stresli yaşam olaylarının duygusal sonuçları üzerinde etkilidir. Mizah
duygusu ile psikolojik işlev arasında güçlü bir ilişki vardır. Bu çalışmada Türk sözlü kültürünün
önemli öğelerinden biri olan Bektaşi fıkralarının mizah anlayışı ve işlevi bağlamında,
bireysel ve toplumsal ruh sağlığı konusu irdelenmektedir. Bu kapsamda Bektaşi fıkraları
ile farklı şekillerde sergilenen mizah tarzları arasında bağ kurularak, Bektaşi fıkralarındaki
mizahın ruh sağlığı üzerindeki etkileri ele alınmaktadır.

Jokes are outputs of oral culture tradition which have their own features regarding the form and content. There are different types of jokes in Turkish culture. Bektashi anecdotes have their unique place in Turkish oral culture tradition. This type of anecdotes represent a certain community, its understanding and behaviour. The Bektashi jokes which have been embraced by the whole community in the course of time put emphasis on tolerance as opposed to rigour. In the content of Bektashi anecdotes there are humour, derision, persuasion, criticism, warning and digging based on keen intelligence. Cleverness, slang and riposte have engendered vibrant humorous Bektashi anecdotes. Humour involving easy wording engenders laughing and lowers personal or interpersonal tension. Different theories have been developed to interpret the state of humorous laughing. These theories make emphasis on psychological functions of humour. Humour has cognitive, affective and social benefits, considering it from a psychological point of view. Humour is effective on the emotional results of stressful events. There is a strong association between sense of humour and its psychological function. In this study, personal and interpersonal mental health based on the context of humour and function of Bektashi anecdotes which are one of the unique components of Turkish oral culture tradition is explicated. In this context, associating Bektashi anecdotes with other types of humour at present, effects of humour in Bektashi anecdotes on mental health are discussed.