TURK KULTURU VE HACI BEKTAS VELI-ARASTIRMA DERGISI, no.65, pp.281-298, 2013 (AHCI)
Fıkralar şekil ve içerik açısından kendine özgü nitelikleri bulunan sözlü kültür ürünleridir.
Türk kültürü içinde farklı fıkra tiplerinden söz edilebilir. Bektaşi fıkraları Türk sözlü kültür
geleneği içinde önemli bir yere sahiptir. Bu fıkra türü belli bir topluluğu, anlayışı ve davranışı
temsil eder. Zaman içinde tüm toplum tarafından benimsenen Bektaşi fıkraları, katılığa karşı
hoşgörü anlayışını vurgular. Bektaşi fıkralarının içeriğinde mizah, alay, ikna, tenkit, uyarı ve
kıvrak zekâya bağlı bir iğneleme söz konusudur. Zekilik, argo ve hazırcevaplık, mizah yönü
güçlü Bektaşi fıkralarının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Yumuşak bir üslubu içeren mizah
gülmeye yol açarak kişisel ya da kişiler arası gerginliği azaltır. Mizahi gülme durumlarını
açıklayan farklı kuramlar geliştirilmiştir. Bu kuramlar mizahın psikolojik işlevlerine vurgu
yapar. Psikolojik perspektiften değerlendirildiğinde mizahın bilişsel, duygusal ve sosyal
yararları vardır. Mizah, stresli yaşam olaylarının duygusal sonuçları üzerinde etkilidir. Mizah
duygusu ile psikolojik işlev arasında güçlü bir ilişki vardır. Bu çalışmada Türk sözlü kültürünün
önemli öğelerinden biri olan Bektaşi fıkralarının mizah anlayışı ve işlevi bağlamında,
bireysel ve toplumsal ruh sağlığı konusu irdelenmektedir. Bu kapsamda Bektaşi fıkraları
ile farklı şekillerde sergilenen mizah tarzları arasında bağ kurularak, Bektaşi fıkralarındaki
mizahın ruh sağlığı üzerindeki etkileri ele alınmaktadır.