Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. International Food, Agriculture and Veterinary Sciences Congress, Ganca, Azerbaycan, 22 - 23 Eylül 2023, ss.727-729
Gerek beşeri gerek zirai gerek de veteriner ilaçların ruhsatlandırılabilmesi için, preklinik aşamada ilaçların in vivo toksisite testleri yapılması gerekmektedir. İn vivo toksisite testleri etken maruziyet sürelerine göre akut, sub-akut, sub-kronik ve kronik toksisite çalışmaları olarak ayrılır. Son yapılan MDR (Tıbbi Cihazlar Yönetmeliği) düzenlemeleriyle ilaç ruhsatlandırmanın yanı sıra tıbbi malzemelerin biyouyumluluk testleri de İyi Laboratuvar Uygulamaları (GLP) standartlarında yapılması gerekliliği doğmuştur. GLP, klinik çalışmalar dışında olan sağlık ve çevre güvenliği çalışmalarının planlanması, yapılması, takip edilmesi, kaydedilmesi, arşivlenmesi ve raporlanması koşullarını kapsayan bir kalite güvence sistemidir. GLP evrensel olarak kabul edilen önemli bir regülasyondur. GLP kapsamında yapılabilecek akut oral toksisite çalışmalarında genel olarak OECD Test No.420 (Akut Oral Toksisite: Sabit Doz Prosedürü), 423 (Akut Oral Toksisite: Akut Toksik Sınıf Yöntemi) ve 425 (Akut Oral Toksisite: Yukarı-Aşağı Prosedürü) no.lu kılavuzlar referans alınmaktadır. Letal doz 50 (LD50) değerinin belirlenmesi ve bu amaçla GLP ye uygun bir kayıt sisteminin oluşturulması için kullanılan yöntem ise OECD 425 no.lu kılavuzdur. Bu koşullar göz önüne alındığında bir pestisit olan deltametrin etkin maddesinin LD50 değerini İLU standartlarında belirlenmesi amaçlanmıştır.Çalışmamızda OECD Test No.425 Akut Oral Toksisite: Yukarı-Aşağı Prosedürü kılavuzu referans alındığında 15 adet dişi Sprague dawley sıçanları kullanılmıştır. Başlangıç dozu, kılavuzda belirtildiği gibi 175 mg/kg olarak belirlenmiş ve uygulamadan itibaren 48 saatte ölüm gözlenmesi durumunda bir aşağı doza geçilmiştir. 48 saat içerisinde ölüm görülmeyen dozda ise kılavuzun belirttiği bir üst doza geçilmiştir. Hayatta kalan her bir sıçan için gözlem süresi uygulamadan itibaren 14 gün olarak belirlenmiştir. Deney hayvanları süreç boyunca GLP standartlarına uygun formlarla klinik bulgular, günlük yem ve su tüketimleri yönünden takip edilmiştir. Çalışma boyunca tüm sıçanların canlı ağırlıkları deney başlangıcında, uygulamadan sonraki 7.günde ve 14. günde kaydedilmiştir. Nekropsi günü nekropsi formlarına bulgular kaydedilmiş ve fotoğraflanmıştır. Nekropsi esnasında karaciğer ağırlıkları tartılmış ve karaciğer indeksi hesaplanmıştır. Tüm süreç boyunca yapılan işlemler, KTÜ İLAFAR (Karadeniz Teknik Üniversitesi İlaç ve Farmasötik Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi) tarafından hazırlanan Akut oral toksisite uygulama ve deney hayvanı takip formu, İn vivo toksisite deneyleri tüm süreç takip ve analiz formu, Deney Hayvanlığı Günlük Kontrol Formu, Nekropsi ve Ötenazi formlarıyla takip edilmiştir. Çalışma süresince kılavuzun belirlediği 3 durdurma kriterini tespit edemediğimizden 15 adet deney hayvanı kullanılmıştır. Uygulama dozları 175, 55, 17,5 ve 5,5 mg/kg’dır. Deney süresince farklı dozlarda toplamda 8 adet sıçan ölmüştür. Gözlem süresince motor fonksiyonlarda azalma, salivasyonda artış, stereotipik hareketler, çevreye karşı ilgisizlik ve canlı ağırlıkta azalmalar gözlenmiştir. Toksikasyon sonucunda dozlama günü ölen hayvanların tamamında ağırlık değişim oranları yüzdesi negatif değerde bulunmuştur. Doz uygulanan gün ölüm görülen hayvanlarda karaciğer indeksleri diğer hayvanlardan farklı bulunmamıştır. Nekropsi işlemi sırasında organ ve/veya dokuda patolojik lezyon izlenmemiştir. Sonuç olarak deltametrin maddesinin GHS (Kimyasalların Küresel Uyumlaştırılmış Sınıflandırma ve Etiketleme Sistemi) seviyesi 2 olarak bulunmuştur. LD50 değeri traven metoduyla hesaplanmış olup 31 mg/kg olarak tahmin edilmiştir. Bulunan sonuçlar literatür bilgileriyle uyumludur. GLP standartlarına uygun testler tecrübe ve donanım gerektiren merkezlerde yapılmalıdır. Ülkemizde bu testleri yapan kurum/kuruluş sayısı kısıtlıdır. KTÜ İLAFAR, GLP standartlarına uygun toksisite tesleri yapan kurumlar arasındadır. Bu proje Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) Ar-Ge Destek Projesi kapsamında (TAGEM-19/AR-GE/07) ve KTÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi (BAP01, TSA-2019-8561) tarafından desteklenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Akut oral toksisite, deltametrin, iyi laboratuvar uygulamaları, LD50