3rd International Eurasian Conference on Science, Engineering and Technology (EurasianSciEnTech 2021), Ankara, Türkiye, 15 - 17 Aralık 2021, ss.33
Bu çalışmada sıçanlarda siklofosfamid (CP) kaynaklı karaciğer hasarına karşı rosmarinik asitin (RA)
etkilerinin araştırılması amaçlandı. Çalışmada 18 adet erişkin erkek Spraque dawley tipi sıçan kullanıldı ve 3
gruba (n=6) ayrıldı. Sham grubuna deneyin 1. gününden itibaren 8 gün gavaj yoluyla fizyolojik serum (SF) ve
deneyin 8. gününde intraperitoneal olarak SF verildi. CP grubuna 1. günden 8. güne kadar gavaj yoluyla SF
verildi ve deneyin 8. gününde tek doz 200 mg/kg CP intraperitoneal olarak uygulandı. CP+RA grubuna ilk
günden itibaren 8 gün gavaj yoluyla 100 mg/kg RA ve 8. gün intraperitoneal olarak 200 mg/kg CP verildi.
Deneyin 9. gününde tüm hayvanlar sakrifiye edilerek karaciğerleri alındı. Karaciğer doku örnekleri ışık
mikroskobunda histolojik boyama yöntemleri ile değerlendirildi. Karaciğerdeki apoptozu değerlendirmek için
terminal deoxynucleotidyl transferase (TdT) deoxyuridine triphosphate nick end labeling assay (TUNEL)
tekniği kullanılarak hepatositlerde DNA fragmantasyonları tanımlandı. Nekroz alanları bulunmayan, homojen
boyanmış kahverengi nükleuslu TUNEL (+) hücreler apoptotik hücre olarak değerlendirildi. Mor renkte
boyananlar ise nonapoptotik TUNEL (-) olarak değerlendirildi. Her sıçan karaciğer dokusunda rastgele seçilen
10 alanda TUNEL (+) hücre sayısının toplam hücre sayısına oranına göre apoptotik indeks (AI) (AI= TUNEL
(+) hücre sayısı / toplam hücre sayısı x 100) hesaplandı. Biyokimyasal olarak doku MDA, SOD, CAT
değerlendirmeleri yapıldı. Histopatolojik değerlendirmeler sonucunda, Sham grubunda karaciğer yapısı
normal olarak izlendi. CP grubunda hepatositlerde hipereozinofili, piknotik çekirdekler, sinüzoidal dilatasyon
ve bozulmuş hücre sınırı bulguları gözlendi. CP+RA grubunda CP’ nin oluşturduğu bozuklukların önemli
ölçüde düzeldiği görüldü. TUNEL boyama sonucu AI, CP grubunda anlamlı olarak artarken, CP+RA grubunda
CP grubuna göre anlamlı bir şekilde düştüğü gözlendi. Doku MDA, CP grubunda anlamlı olarak yükselirken,
CP+RA grubunda Sham grubuna benzer gözlendi. Doku SOD ve CAT’ ta oluşan değişiklikler istatistiksel
olarak anlamlı değildi. Çalışmamızın sonucunda, siklofosfamidin karaciğerde oluşturduğu hasara karşı,
rosmarinik asidin koruyucu etkisinin olduğunu, bu konuda daha ayrıntılı çalışmaların yapılmasının faydalı
olacağını düşünüyoruz.