Akademik Veri Yönetim Sistemi
Trakya Üniversite Yayınları, Edirne, 2015
Türkiye Sağlık Raporlarının düzenli aralıklarla güncellenerek yayınlanmasına daha ilk raporumuz düşünce aşamasındayken karar verilmişti. İlk raporumuz olan “Türkiye Sağlı Raporu 2012” yayınlanıp basılmasından bu güne iki yıl zaman geçti. Yeni raporun hazırlanması için uygun zamanın geldiği düşüncesiyle hazırlıklara başladık. Halk Sağlığına gönül vermiş ve alanında deneyimleri, önemli birikimleri olan değerli bilim insanlarının katkılarıyla oluşturduğumuz ilk raporun ikincisini hazırlamak üzere 2014 yılı başında hazırlıklara başlamıştık. Bölüm Editörlerimizle internet, telefon, çalıştay ve toplantılar yaparak 2014 raporunun nasıl hazırlanacağını tartıştık görüştük ve ortak bir yöntem geliştirdik ve bu yöntemi de içeren bir rapor hazırlama yönergesi hazırladık. Bu yönerge ilkeleri doğrultusunda yazıların hazırlanmasını talep ettik. Tüm yazarlarımızla Bölüm Editörleri aracılığıyla temasa geçtik ve bugün bu çok değerli, emek yoğun eseri ortaya koyabildik. Raporumuzla bilim insanlarının, halk sağlığı alanında çalışanların, politik karar vericilerin ve her düzeyde yöneticilerin kullanabileceği bir kaynak oluşturmayı amaçladık. Bu yayının genel bilgiler içeren bir kitap olmasından ziyade ülkemizde halk sağlığı alanındaki gelişmeleri gösteren bir eser olmasını hedefledik. Bu gün geldiğimiz noktada halk sağlığı alanında çalışan çok değerli yazarlarımız sayesinde Türkiye Sağlık Raporu 2014’ün de hazırlanmasını başardık. İlk Raporumuza yönelik bizlere iletilen geri bildirimler sayesinde üç yeni bölüm ekledik. Bunlar; i) Ağız Diş Sağlığı, ii) Toplum Beslenmesi ve iii) Sağlığı Geliştirme bölümleri oldu. Böylece Türkiye Sağlık Raporu 2014, 12 bölümden oluştu. Ülkemizde engellilerin sorunları ve sağlık durumlarını ortaya koymak üzere bir bölüm daha hazırlanması yolunda gelen öneriyi dikkatle irdeledik ve engellilerin sorunlarının tüm bölümlerin içinde irdelenebileceğine karar verdik. Şüphesiz raporumuza yapılan geri bildirimler çok değerliydi ve tümünü büyük bir dikkatle değerlendirmeye çalıştık. Kararlarımızı Yönetim Kurulu Üyesi ve Bölüm Editörlerinden oluşan Editörler Kuruluyla tartışarak almaya gayret ettik. Tüm buna karşın hatalarımızın olabileceğini düşünüyor ve geribildirimler ile bu eserin gelişeceğini düşünüyoruz. Türkiye Sağlık Raporunun bu yıl ilk bölümünü Türkiye’de Sağlığı Geliştirme başlığına ayırdık. Sağlığı Geliştirmenin ülkemizde halk sağlığının iyileşmesinde çok önemli rolü olduğunu düşünmekteyiz. Sağlığı geliştirme programlarının yaşam süresinin uzamasına ve kalitesinin artmasına çok önemli etkisinin olduğunu vurgulamak amacıyla bu bölüm hazırlandı. Aynı zamanda HASUDER Sağlığı Türkiye Sağlık Raporu 2014 viii Geliştirme Çalışma Grubu yürütücüsü de olan Prof.Dr.Birgül Piyal bölüm editörlüğünü üstlendi ve çok önemli katkılar sağladı. İkinci Bölümümüz ülkemizde halen en önemli sağlık problemlerinden biri olan Bulaşıcı Hastalıkların kontrolündeki gelişmeleri içermek üzere hazırlandı. Bu bölümde Prof.Dr.Nur Aksakal, Prof.Dr.Işıl Maral, Prof.Dr.Muzaffer Eskiocak ve Prof.Dr. C.Tayyar Şaşmaz hocalarımız editörlük yaptılar. Bölümde hava yoluyla bulaşan hastalıklar, zoonozlar, aşı ile önlenebilir hastalıklar, paraziter hastalıklar, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve yeni ortaya çıkan enfeksiyon hastalıklar irdelendi. Bunun yanında bulaşıcı hastalıkların kontrolünde anahtar öneme sahip bulaşıcı hastalıkların sürveyansındaki durumumuz ortaya konuldu. Türkiye Sağlık Raporunun 3. Bölümünde Üreme Sağlığı yer aldı. Bölümün editörlüğünü Üreme Sağlığı Çalışma Grubu Yürütücüsü olan Prof.Dr.Türkan Günay ve derneğimizin kurucu üyesi olan Prof.Dr.Ayşe Akın hocalarımız üstlendiler. Kadın ve üreme sağlığı konularına yer verilen bu bölümde ergenlerin üreme sağlığı sorunları, istemsiz gebelikler ve düşükler sorunu irdelendi. Aile planlaması hizmetlerindeki durumumuz analiz edildi. Çalışma hayatında kadınların sorunları da bu bölümde incelenen bir alt başlıktı. Bunların yanında infertilite, kadınlarda tütün kullanımı alt başlıkları da yer aldı. Türkiye Nüfus ve Sağlık araştırması 2013 verilerinden de yararlanılan bu bölüm tüm halk sağlıkçılar için değerli bir kaynak oldu. Türkiye’de Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Durumu 4. Bölümde ortaya konuldu. Bu bölümün editörlğünü Prof.Dr.Belgin Ünal üstlendi. Bu bölümde Ülkemizde Kalp Damar Hastalıklarının, Diyabet’in, obezite sorununun, kanserlerin, ruh sağlığı sorunlarının durumu şimdiye kadar yapılmış araştırma ve çalışmalara dayalı olarak ortaya konuldu. Halk sağlıkçıların çalışmalarının büyük bir titizlikle araştırılıp dökümünün yapıldığı “bulaşıcı olmayan hastalıklar bölümü” de değerli bir kaynak olmuş oldu. Raporumuzun sadece halk sağlıkçıları değil Dünyada yaşayan herkesi ilgilendiren bölümü Çevre Sağlığı Sorunlarının ortaya konulduğu 5. Bölümdü. Çevre Sağlığı Bölümü TSR2012’den farklı olarak yeni bir içerikle hazırlandı. Bu nedenle ilgiyle okunulacak bir bölüm oluştu. Bu bölümün editörlüğünü Öğretim Görevlisi Uz.Dr.Ahmet Soysal üstlendi. İyonlaştırıcı olmayan radyasyon, İyonlaştırıcı radyasyon, hava kirliliği, pestisit sorunu, kentsel dönüşüm ve çevre sağlığı gibi önemli konuları içerdi. Ülkemizde yaygın olarak karşılaşılan daha spesifik bir konuya Asbest sorununa da yer verildi. Çağımızın en önemli sorunu olan çevre sağlığı sorunları yeni bilgiler ışığında derlenmiş oldu. Raporumuzun 6. Bölümünde Çocuk Sağlığı Sorunları ve Çözüm Önerileri başlığını taşıdı. Bu bölümün editörlüğünü Doç.Dr.Burcu Tokuç ve Yrd.Doç.Dr.Mehtap Türkay yürüttüler. Bu çok değerli çalışmada genel olarak çocuk sağlığının durumu ortaya Türkiye Sağlık Raporu 2014 ix konduktan sonra beslenme, madde bağımlılığı, yaralanmalar, çalışan çocuk sorunu, cinsel sömürüye maruz kalma ve erken yaş evlilikleri gibi spesifik konular ele alındı. Bölümün sonunda konuyla ilgili çözüm önerileri sıralandı. Halk sağlığı alanında yapılmış çalışmalardan yararlanılarak hazırlanan bu bölüm de çok değerli bir kaynak oluşturdu. Raporumuzun 7. Bölümü İş Sağlığı Güvenliği konusunda hazırlandı. Bu bölümün editörlüğünü aynı zamanda HASUDER İş Sağlığı Çalışma Grubunun da yürütücüleri olan Prof.Dr. Ferdi Tanır ve Doç.Dr.Metin Pıçakçıefe üstlendiler. İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda bazı sağlık düzeyi göstergelerinin verildiği bir alt başlıkla başlayan bölümde sağlık çalışanlarının sağlığı, iş kazaları, meslek hastalıkları, tarım çalışanlarında iş sağlığı, sağlık çalışanlarına yönelik şiddet, işyerinde şiddete yaklaşım, çocuk işçiler, iş sağlığı eğitimi başlıkları altında iş sağlığı güvenliği detaylı olarak irdelendi. Türkiye’de Tütün Kullanımının dünü bugünü yarını başlığıyla tütün kullanımı konusundaki sorunlar 8. Bölümde incelendi. Prof.Dr.Gamze Çan tarafından bölüm editörlüğü yapıldı. Bu bölümde tütün üretimi, ihracatı satışının durumu gösterildi, tütün kullanım sıklığı ile ilgili veriler sunuldu, gençlerde sigara içme sıklığı anlatıldı, farklı meslek gruplarında sigara kullanım sıklıklarına ilişkin araştırma bulgularına yer verildi. Bunun yanında ülkemizdeki tütün ve ürünlerinin kullanımıyla ilgili yasanın uygulamadaki sorunlar ortaya konuldu. Tütün kontrolünde önemli bir yeri olan il tütün kontrol kurullarının işlevi, durumu ve aksayan durumlar ifade edildi. Denetimlerin, kontrol çalışmalarının tütün kullanımına etkisi ayrı ayrı iki alt başlık altında analiz edildi. Tütün kontrolünde tütün endüstrisiyle ilişkilerin durumu bunun etkileri ayrı bir bölümde irdelendi. Tütün kontrolünde sivil toplumun önemli bir yere sahip olduğu ve tütün kontrolü çerçeve sözleşmesi ile ilgili gerçekler bu bölümde irdelenen diğer alt başlıklar oldu. Tütün kontrolü çalışmalarında yer alan halk sağlıkçılar, tütün kontrolünde görevli kamu kurum ve kuruluşları için değerli bir kaynak oluştu. Ağız Diş Sağlığı hizmetleri sağlık hizmetleri içinde çok önemli bir yere sahiptir. Raporumuzun 9. Bölümünde Ülkemizdeki Ağız Diş Sağlığı Sorunları ve Çözüm Önerileri detaylı olarak yazıldı. Bu bölümün editörlüğünü diş hekimi olup halk sağlığı alanında doçentliğini yapmış olan değerli bir bilim insanı Doç.Dr.Zeliha Öcek üstlendi. Bu bölüm ağız diş sağlığı sorunlarının yaygınlığı ülkemizdeki boyutunu vurgulayarak başladı. Ulusal ağız diş sağlığı durum analizi çalışmasından bölümlere yer verildi ve ülkemizde ağız diş sağlığı hizmetlerinin sunumundaki durumu ve sorunları ortaya koyarak devam edildi. Ülkemizde ağız diş sağlığı konusunda eğitim ve ağız diş sağlığı geliştirilmesi amacıyla yapılan uygulamaların durumu rapor edildi. Türkiye Sağlık Raporu 2014 x Raporumuzun 10. Bölümünün editörlüğü Prof.Dr.Dilek Aslan tarafından yapıldı. Toplum Beslenmesi Çalışma Grubumuzun da kurulması ve yürütülmesinde büyük emekleri olan hocamız sayesinde bu bölüm de çok değerli bir eser oldu. Bölümde genel olarak beslenme sorunları değerlendirildikten sonra anne sütüyle beslenme, ek gıdalara başlama, okul çağı çocuklarının beslenmesi, yaşlılık dönemi beslenmesi özelinde beslenme sorunları ve durumu ortaya konuldu. Ülkemizde beslenme durumuna etkisi olan gıda endüstrisinin oyunlarının tartışıldığı alt başlık ilgi çekici oldu. Toplum Beslenmesi ile ilgili bölümümüzün son alt başlığı altında kronik hastalıkların engellenmesinde beslenme programlarının durumu irdelendi. Raporumuzun 11. Bölümü Yaşlılık dönemine ait sorunların ve sağlık hizmetlerinin ortaya konduğu bölüm oldu. Bu bölümün de editörlüğünü Prof.Dr.Dilek Aslan yürüttü. Güncel veriler ışığında sağlıkta eşitsizlikler bağlamında yaşlı sağlığı sorunlarının irdelenmesiyle bölüme başlandı. Toplumsal cinsiyet ve yaşlılık, yaşlılık dönemindeki riskli davranışlar, yaşam kalitesi, yeti yitimi, evde bakım konuları bağlamında yaşlılık dönemine ait sağlık sorunları incelendi. Bununla beraber bu kapsamda yapılan çalışmalar da tanımlandı. Bu konudaki araştırma gereksinimlerinin ortaya konulduğu son bölümle yaşlı sağlığı bölümü ele alınmış oldu. Türkiye Sağlık Raporu 2014 son bölümü yani 12. Bölüm Prof.Dr.Bülent Kılıç ve Uz.Dr.Deniz Akgün tarafından yönetildi. Ülkemizde yürütülmekte olan sağlık politikaları ve bunun sonucunda ulaşılan durum bu bölümde detaylı bir şekilde irdelendi. Birinci basamakta sağlık örgütlenme bölümünde ülkemizdeki aile sağlığı merkezleri, toplum sağlığı merkezleri ve bağlı birimler tartışıldı. Yataklı tedavi kurumlarının durumu bu bölümün diğer konusu oldu. 2003 yılı ile 2012 yılları arasında ülkemizdeki sağlık finansının durumunun analiz edildiği alt başlık ilgi çekici veriler içerdi. Sağlık insan gücü bağlamında durumu ortaya koyan bir alt başlık ve buna bağlı olarak tıp eğitimindeki durum da raporda yer aldı. Tamamen amatör bir ruh ve heyecan ile tüm zorluklara karşın bugün pek çok kurum ve kuruluş için yol gösterici olabilecek değerli bir yapıt ortaya konulmuş oldu. Bu şekilde derneğimiz ve biz halk sağlığı çalışanları sağlık hizmetlerinin yürütülmesinde önemli yol gösterici görevimizi üstlenmiş olduk. Raporun hazırlanmasında teknik anlamda Prof.Dr. C.Tayyar Şaşmaz hocamızın çok değerli emekleri oldu, emeklerinden dolayı kendisine teşekkürü bir borç biliriz. Bu vesileyle raporun hazırlanmasında gerek önerileri, geri bildirimleri gerekse yazılarıyla bizlere destek olan tüm halk sağlığı çalışanlarına çok teşekkür ediyoruz.