Akademik Veri Yönetim Sistemi
Diğer, ss.1-143, 2015
Selçuklular döneminde meydana gelen göçleri üç dönem şeklinde inceleyebiliriz. Bu göç
dönemlerinden birincisi arayış, ikincisi yurt tutuş, üçüncüsü de entelektüel göçlerle
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslâmlaşması olarak isimlendirilebilir. Entelektüel göçlerle
Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslâmlaşması daha çok Moğol istilâsı ile birlikte meydana
gelen göçlerle olduğunu söylemek mümkündür.
Orta Asya’da başlayan Moğol istilâsı, bütün bir İslâm dünyasına dehşet saçarken,
tasavvufun Anadolu’da yayılması noktasında son derece önemli bir rol oynamıştır.
Moğolların önünden kaçmak üzere başlayan bu göçler, Maveraünnehir ve Horasan
bölgelerinden batı yönüne doğru sürekli bir biçimde devam etmiştir. Ayrıca Moğolların
sebep olduğu ve XIII. yüzyılda Anadolu’ya doğru meydana gelen bu göçler, o ana kadar
bu topraklara yapılan göçlerin en yoğun ve en önemlilerindendir. Nitekim Anadolu’ya
gelen Türkmen kitleleri içinde çeşitli mesleklere ve statülere sahip insanlar bulunmakla
birlikte bunlar arasında zengin tacirler, fikir ve sanat adamları, şeyhler ve dervişler de
bulunmaktaydı.
XIII. yüzyıl Anadolusu’nun siyasî, sosyal, ekonomik ve kültürel yapısı ve özellikle
Alaaddin Keykubat’ın din adamlarına, alimlere ve mutasavvıflara karşı büyük bir saygı
göstermesi tasavvufun gelişip kurumsallaşmasına uygun bir ortam hazırlamıştır. Bu
nedenle Anadolu, Moğollar’dan dolayı evlerini barklarını bırakıp kaçan mutasavvıf şeyh
ve dervişlerin, ilim ve fikir adamlarının bir sığınma merkezi haline gelmiştir.
The migration movements during the Seljukid Era can be analysed in three periods. In the
first period the immigrants sought for suitable lands to setle in. The second period
corresponds to the completion of the settling process whereas the third period led to the
Turkification and Islamization of Anatolia. Happening concurrently, it would not be wrong
to argue that the Turkification and Islamization of Anatolia through the help of the
immigration of intellectuals was a result of the immigrations caused by the Mongol invasion
from the east.
When the Mongols started to conquer all the territories from Central Asia deep into
Mesopotamia, this forcible push terrified all of the Muslim world and indirectly caused the
spread of sufism in Anatolia. The tribes escaping the Mongol wrath began to migrate
westwards from the territories of Transoxiana and Khrosan. This continuous influx of people
into the Middle East and Anatolia lasted for over half a century. This migration movement
was one of the most significant and large scale mass movements of all times. Therefore,
among the large masses of immigrants composed of Turcoman people, there were men of all
trades including rich merchants, intellectuals, artists, sheiks and dervishes.
The political, social, economic and cultural structure of Anatolia in the 13th century and the
reigning Seljukid sultan of the time, Alaeddin Keykubad’s patronage of scholars and sufis in
particular, laid the grounds for the development and institutionalization of Sufism in
Anatolia. Hence, Anatolia became a safe haven for religious scholars, sufis and dervishes
alike who escaped their homes under the threat of the Mongols