Akademik Veri Yönetim Sistemi
FIRAT ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, cilt.VII, sa.17, ss.139-158, 2017 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada, XVIII. yüzyıl Osmanlı dil bilginlerinin, kullandıkları kaynaklar ile
uyguladıkları yöntemlerden hareketle Arap dili alanına sağladıkları katkının tespiti he?-
deflenmektedir. Bu amaçla Gölpazarlı Mehmed Selîm Efendi’nin hayatı ele alınmış ve
eserlerinden şiir zarureti ile kaside şerhi konulu olanları kaynak ve yöntem bakımından
incelenmiştir.
Mehmed Selîm Efendi, kesin olmamakla birlikte, 1661-1665 yılları arasında
İstanbul’da doğmuştur. Kaynaklarda, babasının haricindeki aile fertleri hakkında yeterli
bilgi mevcut değildir. İlk tahsilini, babasından, aldığı tahmin edilmektedir.
İyi bir eğitimden geçmiş olan Mehmed Selîm Efendi, 1690-1722 tarihleri arasında
III. Ahmed Kütüphanesi’ndeki des-i ammlık görevinin haricinde İstanbul’da farklı med?-
reselerde muhtelif unvanlarla müderris olarak çalışmıştır. Bunun haricinde nişancılık/
tuğrakeşlik, mektupçuluk, kadılık ve fetva eminliği gibi vazifeleri de yerine getirmiştir.
Mehmed Selîm Efendi, ikisi şerh olmak üzere beş eser kaleme almış olup bunlardan
üçü günümüze ulaşmıştır. Bunlardan biri, Âmilî’nin (ö. 1031/1662) matematik
konulu eserinin yüzölçümü bölümünün şerhi diğerleri ise bu çalışmada ayrıntılı olarak
incelenecek olan Köprülüzâde Abdullah Paşa (ö. 1148/1735) tarafından Şeyhülislam
Feyzullah Efendi (ö. 1115/1703) için kaleme aldığı kasidenin şerhi ile şiir zarûreti içerikli
olandır.
Çalışma, giriş kısmı ile müellifin hayatının muhtasaran ele alındığı birinci,
eserlerinin muhteva, kaynak ve yöntem yönünden ayrıntılı olarak tanıtıldığı ikinci bölüm
ile değerlendirmenin yapıldığı sonuçtan oluşmaktadır.
This article aims to determine the contributions of Ottoman Arabic Language
scholars to era Arabic Language and Rhetoric by explaining resources and methods of
their works. Therefore, we has been told about life of Gölpazarlı Mehmed Selîm Efendi
and discussed his Arabic Language and Rhetoric books in terms of sources and methods.
Mehmed Selîm Efendi was born et the İstanbul. But his date of born, according to
information providing by Mirzazâde Mehmed Sâlim Efendi (d. 1156/1743) is 1072/1661
and to Şeyhî Mehmed Efendi (d. 1144/1731) is 1075/1664. The sources haven’t
gotadequate information about his family except his father. He took his first training
from him father between 1072/1662-1080/1670 when he removed from his office, in
İstanbul.
He worked as a müderris at the different Ottoman schools between 1091/1680-
1134/1722 in İstanbul. The most remarkable in this period of this time is his teaching
duty at the Library of Sultan Ahmed III. He has spent more than thirty years as a teacher.
In addition to, he made different important task as secretariat of sultan, Nişacılık/tuğra
writing/Tuğrakeşlik, Mektpçuluk/postman and Fetva eminliği.
He wrote five books at the different sciences but three of them day to day. Two
of them are interpretations, the others are compilations. In this study we have been
described two books of them in terms of sources and methods. The first book is a kind
of commentary and it is focused the description of the poem written by Köprülüzâde
Abdullah Pasha (d. 1148/1735) for his father-in-law Şeyhülislam Fezullah Efendi (d.
1115/1703).
The subject of second book is illegal practices in poetry /zaruratu’ş-şi‘riyye. It
consists of different information on this subject compiled from different sources and
classified in an original way.
This article consists of introduction, two chapters and conclusion. In the first
section have been talk about life of Mehmed Selîm Efendi; in the second section have
been introduced all his books and discussed two books in different directions. In the
conclusion presented the results obtained in the study.