Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türkiye Ulusal Jeodezi Komisyonu (TUJK) 2018 Yılı Bilimsel Toplantısı, İzmir, Türkiye, 1 - 02 Kasım 2018, ss.23
EGE DENİZİ KIYILARINDAKİ UZUN DÖNEMLİ DENİZ SEVİYESİ DEĞİŞİMLERİNİN KAPULA FONKSİYONLARI İLE BELİRLENMESİ
Emine Tanır Kayıkçı1, Ahmet Yavuzdoğan2
1Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Trabzon.
2Gümüşhane Üniversitesi, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Gümüşhane.
Deniz seviyesi değişimlerinin, mareograf istasyonları ile mevsimsel ve uzun dönemli hareketlerinin izlenmesi, modellenmesi ve geleceğe yönelik trend tahminlerinin yapılması kıyı mühendisliği, oşinografi ve jeofizik açısından önemlidir. Ayrıca jeodezik olarak da düşey kontrol ağlarının datumunun belirlenmesi ve güncellenmesi açısından önem arz etmektedir. Bu çalışmada Ege Denizi kıyısında bulunan 8 adet mareograf istasyonu kullanılarak kıyılardaki uzun dönemli deniz seviyesi değişimleri ve bu değişimlerin deniz yüzey sıcaklığı ile ilişkisi Kveıyı mühendisliği, oşinografi,apula temelli bir analiz methodu ile incelenmiştir. Kapula fonksiyonları rastgele değişkenler arasındaki bağımlılık yapısını modellemek amacıyla istatistik, ekonomi, aktüerya analizi, meteoroloji ve hidroloji alanlarında sıklıkla kullanılan fonksiyonlardır. Lineer korelasyon katsayısının (Pearson Korelasyonu) aksine Kapula fonksiyonları; lineer ve lineer olmayan ilişkileri modelleyebilmekte, lokal bağımlılıkları (kuyruk bağımlılığı) ortaya çıkarabilmektedir. Ayrıca verilerin marjinal dağılımlarından etkilenmemektedir. 1990-2008 yılları arasında aylık deniz seviyesi ortalamaları kullanılarak yapılan çalışma ile Kapula fonksiyonları yardımıyla deniz seviyesi - zaman ve deniz seviyesi – deniz yüzey sıcaklığı arasındaki ilişkiler modellenmiş, bu modellere uygun simülasyon verileri veri uzayında üretilerek yorumlanmıştır. Simülasyon verilerinin analizi sonucunda, 8 mareograf istasyonundan; 7 istasyonda pozitif yönde bağımlılık (yükseliş trendi), 1 istasyonda ise negatif yönde bağımlılık (azalış trendi) belirlenmiştir. Siros istasyonundaki deniz seviyesi değişimi global deniz seviyesi değişim tahminlerine uygun olduğu (1-2 mm/yıl), Leros istasyonunda global tahminlerin aksine azalan bir değişim hızına sahip olduğu (-3 mm/yıl), diğer 6 istasyonun (Thessaloniki, Alexandroupolis, Khilos, Mentes, Bodrum, Khalis North) ise global deniz seviyesi tahminlerine göre oldukça yüksek deniz seviyesi değişim hızları (4-7 mm/yıl) olduğu belirlenmiştir. Deniz seviyesi ve deniz yüzey sıcaklığı arasında ise pozitif yönde yüksek bir korelasyon tespit edilmiş ve bu korelasyonun üst kuyrukta yüksek bir bağımlılık gösterdiği belirlenmiştir. Böylece deniz yüzey sıcaklığı ile deniz seviyesi arasındaki ilişkide büyük değerler söz konusu olduğunda korelasyonun da artmaya meyilli olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar ile daha önce yapılan çalışmalara oldukça yakın sonuçlar bulunmuş ve Kapula fonksiyonlarının uzun dönemli deniz seviyesi tahmin çalışmalarında kullanılabileceği gösterilmiştir.