Türk Dili ve Edebiyatı ders kitaplarının temel malzemesi olan metinler, öğretim
programında yer alan Ders Kitabı Yazımında Dikkat Edilecek Hususlar başlığı ile Ders
Kitabına Alınacak Metinlerin Nitelikleri alt başlığında belirlenmiş ilkeler doğrultusunda
ders kitabı yazarları tarafından seçilir ve bu metinlerin bazılarında birtakım sebeplerle
düzenlemelere gidilir. Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinler
değerlendirildiğinde yapılan düzenlemelerin cümlelerin kısaltılması, bölünmesi,
kelimelerin değiştirilmesi türünden bir yeniden üretim değil, sadece cümle ve paragraf
düzeyinde kısaltma işleminden ibaret olduğu görülür. Bu çalışmada Millî Eğitim
Bakanlığınca yayımlanmış Türk Dili ve Edebiyatı 12 Ders Kitabı’nda bulunan hikâye
türü örneklerinden Oğuz Atay’a ait Demiryolu Hikâyecileri-Bir Rüya adlı metin, özgün
metin ile karşılaştırılmış, metinden çıkartılmış cümle ve paragrafların metnin
bütünlüğünde, mesajında, anlam ve mantıksal ilişkiler ağında yaşanan değişimdeki payı,
bölümsel tutarlılık ile ilgili belirlenen başlıklar aracılığıyla tespit edilmiştir. Kısaltma
işleminin tutarlılık ölçütünden bağımsız ele alınması durumunda özgün metindeki
iletiden uzaklaşıldığı görülmüştür. Bu çerçevede metin dil bilimi ile ilgili
değerlendirmelerin, ders kitaplarındaki metinler ile ilgili düzenlemelerde dikkate
alınmasıyla daha başarılı kısaltılmış metin örnekleriyle karşılaşılacağı ifade edilmiştir.
The texts, which are the basic materials of the Turkish Language and Literature textbooks,
are selected by the textbook authors in line with the principles determined under the
heading "Aspects to be Considered in Writing the Textbook" and the subtitle
"Qualifications of Texts to be Taken into the Textbook" in the curriculum, and some of
these texts are edited for a number of reasons. When the texts in the Turkish language and
literature textbooks are evaluated, it is seen that the arrangements made are not a
reproduction such as shortening the sentences, dividing them, changing the words, but
only shortening the sentences and paragraphs. In this study, the text named the
“Demiryolu Hikâyecileri-Bir Rüya” by Oğuz Atay, which is one of the examples of story
type found in the Turkish Language and Literature 12 Textbooks published by the
Ministry of National Education, was compared with the original text, and the sentences
and paragraphs extracted from the text were analyzed in terms of the integrity of the text,
its message, its meaning and logic. The share of the change experienced in the network
of relations has been determined through the headings related to local coherence. It has
been observed that if the abbreviation process is handled independently of the consistency
criterion, the message in the original text is deviated. In this context, it has been stated
that more successful examples of abbreviated texts will be encountered if the evaluations
related to text linguistics are taken into account in the regulations related to the texts in
the textbooks.
