-san(Iz)A” Ekinin ve Olumsuzluğun Emir Kipliğine Katkısı

Usta Ç.

ATATURK UNIVERSITESI. TURKIYAT ARASTIRMALARI ENSTITUSU DERGISI, sa.51, ss.35-46, 2014 (Hakemli Dergi)

Özet

Kiplik, konuşurun öznel tavır ve görüşlerinin dile yansımasıdır. Pek çok kiplik çeşidi vardır. Bunlardan biri de emir kipliğidir. Emir kipliği, ceza ve yaptırım gücüne sahip bir kaynaktan çıkan, kendi kapsama alanı içindeki yeterli bir eyleyiciye yönelen, gerçekleşebilir, geleceğe yönelik, yapılması mecburi isteklerin ifadesidir. Emir kipliğinin dil bilgisel, sözcüksel, söz dizimsel, söyleme dayalı olmak üzere birçok işaretleyicisi vardır. Bu işaretleyicilerden biri de -sAn(Iz)A ekidir. Bu ek, ivedilikle yerine getirilmesi beklenen ve nezaketten uzak emirlerin verilmesinde kullanılır. Bir başka emir işaretleyicisi ise olumsuzluktur. Olumsuzluk aracılığıyla konuşur bir eylemin yapılmasını yasaklar. Böylece olumsuz emirler oluşur. 

Modality is grammaticalization of speaker’s subjective attitude. There are
many varieties of modality. One of them is command modality. Command
modality expresses requests stemming from a source that is capable of
enforcement and punishment. These requests are mandatory and they are
directed to a capable actuator in the coverage zone and target a realizable
future. Command modality has a number of markers, such as grammatical,
syntactic, lexical and discourse-based markers. One of these markers is the
suffix “- sAn(Iz)A”. This suffix is used for the commands that need to be
fulfilled urgently or for impolite commands. Another type of marker is
negation. The subject speaks through negation and prohibits an action. In this
way negative command (prohibition) is formed.