Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mekan Sempozumu, Samsun, Türkiye, 12 - 14 Aralık 2019, ss.49
Mekân kavramı ortaya çıkışından bu yana farklı anlamlar kazanmış ve çeşitli tartışmalara yol açmıştır. Başlangıçta matematiksel ve geometrik değerler üzerinden, içi boş bir çevre olarak tanımlanan mekân, zaman içerisinde bireyler tarafından algılanan, toplumla birlikte değişen; zihinsel olanla kültürel olanı, toplumsal olanla tarihseli birbirine bağlayan karmaşık bir süreç olarak ele alınmıştır. Bu gelişmelerle Henri Lefebvre (2001) mekânı fiziksel özelliklerinin ötesinde birey, toplum, tarih ve kültür kavramlarıyla birlikte düşünen “toplumsal mekân” kavramını ortaya çıkarmış, mekânı anlamada fiziki yapı ile toplumsal yapının ayrılmaz bir bütün oluşturduğunu ifade etmiştir. David Harvey (2006) ise bu bütünlüğü “mekânsal biçimler, içinde toplumsal süreçlerin oluştuğu cansız nesneler olarak değil, toplumsal süreçleri, bu süreçlerin mekânsal olmasıyla aynı tarzda içeren şeyler olarak görülmektedir.” düşüncesi ile ifade etmiştir. Bu kapsamda çalışmanın amacı; toplumsal mekân kavramı doğrultusunda, tarihin ve kültürün mekândaki sosyal ve fiziksel yansımalarını örnek alan çalışmasıyla incelemektir. Alan çalışması için seçilen Kurtuluş - Feriköy geçmişte farklı etnik gruplara ev sahipliği yapmış, günümüz İstanbul’unda da Rum, Ermeni ve Yahudi gibi grupları barındırmaya devam etmiştir. Bu nedenle mahalle sahip olduğu farklı etnik gruplarla, hem sosyal hem de fiziksel yapısı ile çok kültürlü yapı oluşturmakta ve devam eden mahalle kültürünü okutabilmektedir. Çalışma kapsamında mekânın kültürle olan ilişkisi iki farklı yönüyle ele alınmıştır. Birincisi kültür üzerinden mekânın okumasını amaçlayarak daha çok sosyal boyut üzerine odaklanmıştır. Bu kapsamda tarihsel gelişim süreçlerinin ve kültürel yapının mekândaki yansımaları gündelik yaşam, mesleki yaşam, gelenekler ve ritüeller üzerinden incelenmiştir. İkincisi ise mekân üzerinden kültür okumasını amaçlayarak fiziksel boyut kapsamında tarihi doku ve kimlikli mekânların incelenmesinden oluşmaktadır. İncelemeler anılar ve fotoğraf arşivleri ile birlikte mahallenin tarihsel gelişimine yönelik literatür araştırması, gözlem, geçmişe yönelik algı şemaları ve günümüz haritalandırma çalışmaları üzerinden yapılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda mekânın kültürünün – kültürün mekânının mahalle üzerinden okuması yapılmış, mekânın toplumsal bileşenlerle ne gibi değişimlere uğradığı ve nasıl korunduğuna yönelik tespitlerde bulunulmuştur.