Akademik Veri Yönetim Sistemi
Üretim Yönetimi, Prof. Dr. Selçuk Perçin, Editör, Ankara Üniversitesi, Ankara, ss.8-30, 2024
Üretim insan ihtiyaçlarını karşılamak
üzere ürün veya hizmetlerin meydana
getirilmesidir. Üretim, başlangıçta tamamen el-sanat
tarzı bir faaliyet olarak yerine getirilirken, günümüzde
modern üretim sistemleri olarak ifade edilen sistemler
tarafından gerçekleştirilmektedir. Üretim, fiziksel bir
ürün üzerinde değişiklik yaparak onu kullanılabilir bir
mamul haline dönüştürmeyi ya da kullanıcılar için fayda
yaratmayı amaçlar. Bunun için girdiler olarak ifade edilebilen
üretim faktörlerinin işlenmek üzere üretim veya
dönüşüm sürecine girmesi gerekir. Üretim sisteminin
girdileri, hammadde ve malzeme, makine, işçilik, sermaye,
enerji, bilgi, girişimcilik, enerji ve benzeri unsurlardan
oluşur. Üretim faktörleri olarak tanımlanan tüm
bu unsurlar firmalar açısından karar değişkenleri olarak
tanımlanır. Dolayısıyla üretim yöneticilerinin amacı karar
değişkenlerinin en uygun değerlerinin hesaplanmasıdır.
Bundan sonraki aşama bir araya getirilen girdilerin
bir dönüşüm alt sisteminden geçirilmesi ve ürün veya
hizmet biçiminde değer yaratılması sürecidir. Üretim
sisteminde yaratılan değer ürün veya hizmet biçiminde
ifade edildiğinde üretim yönetimi yerine üretim/işlemler
yönetimi kavramı kullanılabilir. Çalışmada ilk olarak
üretim ve üretim süreci açıklanmış ve üretim yönetimi
kavramı tanıtılmıştır. Üretim yönetimi, istenilen zaman,
miktar, kalite ve maliyette üretimin gerçekleştirilebilmesi
için üretim sürecine giren tüm üretim faktörlerinin
planlanması, organize edilmesi, yönetilmesi ve kontrolü
ile ilgili tüm faaliyetleri kapsar. Dolayısıyla üretim yönetimi,
ürün veya hizmetlerin tasarım, üretim, dağıtım ve
satış sonrası aşamalarını içeren tüm faaliyetlerin planlanması,
organizasyonu, yönetim ve kontrolünü içerir.
Bu sürecin geçirdiği aşamaların etkin bir biçimde ortaya
konulabilmesi için üretim yönetiminin tarihsel gelişim
sürecinin sunulması gerekir. Üretim yönetimi tarihsel
gelişim süreci içerisinde el-sanat ya da atölye tarzı üre-
BIRINCI BÖLÜM
ÜRETİM YÖNETİMİ VE ÜRETİM SİSTEMLERİ
ÜRETİM YÖNETİMİ VE ÜRETİM SİSTEMLERİ 9
tim sistemlerinden, kütle, tekrarlamalı veya seri
üretim olarak adlandırılan sürekli üretim sistemlerine
doğru gelişmiştir. Günümüzde ise modern
üretim sistemleri olarak tanımlanan yalın, çevik,
yalın-çevik veya müşteriye özel kitlesel üretim
sistemleri ile faaliyette bulunulmaktadır. Çalışmada
bundan sonraki aşamada üretim yönetiminin
amaçları, faaliyet ve karar alanları ve üretim
ve hizmet sistemleri arasındaki farklılıklar ortaya
konulmuştur. Özellikle üretim sistemlerinin,
ürün veya hizmetlerin tasarımından, süreç, kapasite,
kuruluş yeri ve tesis planlama faaliyetlerine,
iş tasarımı, tedarik zinciri yönetimi, stok, çizelgeleme,
bakım ve kalite yönetimine kadar çok
çeşitli faaliyet alanlarında karar verme amacıyla
kullanıldığı açıklanmıştır. Bu nedenle üretim yönetimi
faaliyetine sistem bakış açısı ile bakılarak,
üretim sistemi ve diğer işletme sistemleri arasındaki
ilişkiler ortaya konulmuştur. Sonraki aşama
literatürde yer alan klasik üretim sistemlerini
sınıflandırarak aralarındaki farklılıkları ortaya
koymaktır. Bu bölümde kesikli ve sürekli üretim
sistemlerine yer verilmiş, modern üretim sistemleri
ile ilgili açıklamalara yer verilmemiştir. Üretim
stratejileri ise örgüt hedeflerinin yerine getirilmesine
yardımcı olan stratejilerdir. Firmaların
üretim stratejileri, örgütsel stratejiler, rekabet
öncelikleri ve üretim altyapısı arasında uyum gerektirir.
Bir başka deyişle firmaların üretim stratejilerinin
başarılı olabilmesi için, örgüt hedeflerine
uygun üretim yeteneklerine odaklanılması,
pazarlama ve üretim birimlerinin uyum içinde
olması gerekir. Günümüzde kalite, maliyet, hız,
esneklik ve güvenirlik yanında çok sayıda rekabet
öncelikleri firmaların başarısını artırmaktadır.
Bu nedenle firmaların rekabet hedeflerine uygun
öncelik ve stratejiler belirlemesi ve üretim sistemlerinin
performansını sürekli gözlemleyerek
performans ölçme ve izleme sistemleri ile iyileştirmeler
yapması gerekir. Bu sistemler arasında
yer alan dengeli performans kartları ve verimlilik
ölçme teknikleri firmaların anahtar performans
göstergelerindeki başarılarının izlenmesine yardımcı
olacaktır.