Akademik Veri Yönetim Sistemi
10. TÜRKİYE EKMUD BİLİMSEL KONGRESİ - 25-29 MAYIS 2022, Antalya, Türkiye, 25 - 29 Mayıs 2022, ss.74-75
Giriş: Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlar (SHİE), hasta güvenliği ve
sağlıkta kalite için gereklidir. DSÖ, enfeksiyon önleme ve kontrol (EÖK)
programlarında asgari standartları ve temel bileşenlerini yayınlamıştır.
Ayrıca, yıllardır devam eden ve ‘‘sessiz pandemi’’ olarak adlandırılan
antimikrobiyal direncin (AMD) azaltılması için de bu bileşenleri uygulamak
gereklidir. Bu çalışmada amaç, ulusal EÖK programının 15 yılın ardından
DSÖ’nün belirlediği EÖK temel bileşenleri esas alınarak değerlendirilmesi;
ayrıca, EÖK programı ile yoğun bakım ünitelerinde (YBÜ) SHİE oranları ve
AMD arasındaki ilişkinin incelenmesidir.
Gereç ve Yöntem: Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji
Uzmanlık Derneği (EKMUD) üyeleri çalışmaya davet edildi. Gönüllü
merkezlerde EÖK önlemleri, YBÜ’lerde 2021 yılındaki SHİE ve AMD oranları
anket formu üzerinden toplandı.
Bulgular: Türkiye’nin yedi bölgesinden toplam 68 merkez çalışmaya
katıldı. Bunların %85’i üçüncü basamak hastanelerdi. Tüm merkezlerin
bir EÖK programı ve EÖK komitesi vardı. Ayrıca, bu merkezlerde SHİE/
AMD sürveyansı, EÖK önlemleri ile ilgili eğitim, gözlem ve geri bildirim
uygulanmaktaydı. Ancak, üçüncü basamak YBÜ’lerin %62’sinde gündüz
şiftinde ve %47’sinde gece şiftinde hemşire/yatak oranı ≥0,5 (Şekil 1)
idi. Ayrıca, hastanelerin %74’ünde enfeksiyon kontrol hemşiresi sayısı
yönetmeliğin önerdiği sayının altında (<1 hemşire/150 yatak) idi. İnvaziv
araç ilişkili enfeksiyon oranları 1000 alet gününde; santral kateter ilişkili
bakteriyemi 0,8-7,6, ventilatör-ilişkili pnömoni 2,8-6,9, ventilatör-ilişkili
olay 0,8-4,6 ve kateter-ilişkili üriner sistem enfeksiyonu 0,8-1,9 idi.
SHİE’lerde en sık etkenler Acinetobacter baumannii, Klebsiella pneumoniae,
Pseudomonas aeruginosa ve Escherichia coli idi ve karbapenem ve kolistin
direnci yüksekti (Tablo 1). Istatistiksel olarak anlamlı olmasa da, hemşire/
hasta oranı <1 hemşire/2 hasta olan YBÜ’lerde SHİE hızı yüksekti. Kateterilişkili ÜSE ile yenidoğan YBÜ’lerde sertifikalı EK hekim sayısı, erişkin
YBÜ’lerde sertifikalı EK hemşire sayısı arasında ilişki vardı (p=0,013,
p=0,001); ventilatör-ilişkili pnömoni ile erişkin YBÜ’lerde sertifikalı EK
hekim sayısı arasında ilişki vardı (p=0,02).
Sonuç: Türkiye’de EÖK temel bileşenlerinin ülke çapında değerlendirildiği
ilk çalışmadır. Türkiye’de son 15 yılda EÖK’nın temel bileşenlerinin
oluşturulmasında önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Ancak, YBÜ’lerde
hemşire sayısının ideal oranlara getirilmesi ve iş yükünün azaltılması ile
SHİE’ler önemli ölçüde önlenebilecektir. Hastanelerde sertifikalı EK hekim
ve hemşire sayısının ideale getirilmesi ve eğitimlerin güncellenmesi de
gereklidir. Bu tedbirler, yeni antibiyotik keşfinin olmadığı günümüzde,
AMD’nin önlenmesine de katkı sağlayacaktır. Ayrıca, bu çalışmanın
sonuçlarına göre, ülke çapında ‘‘Akılcı Antibiyotik Yönetişim Programının’’
başlatılması gerekliliği de görülmektedir.