Akademik Veri Yönetim Sistemi
Hars Akademi, cilt.4, sa.8, ss.372-398, 2021 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada Derini Yüzeceğim adlı roman göstergebilim kuramı çerçevesinde çözümlenmekte ve ortaya çıkan veriler ışığında kadın kimliğinin erkek karşısında ötekileştirilen ikincil konumu feminist bakış açısıyla değerlendirilmektedir. Metinlerdeki kurgu çözümlenirken Algirdas Julien Greimas’ın sistemli kuruluş ile pratiğe dayalı çeşitli düzenlemeleri kaynaştıran “eyleyenler modeli”nden yararlanılmaktadır. Her biri ikili bir karşıtlık oluşturan üç eyleyen kategorisiyle göstergebilimsel bir çözümleme yöntemi olan ve metnin yüzey yapısından hareketle derin yapıdaki anlam evrenine ulaşmayı hedefleyen eyleyenler modeli; anlatı kişileri ile izlencesi, uzam, zaman ve kesit incelemesinde kullanılmaktadır. Göstergebilimsel kesitleme, devam eden cinayetlerle beraber bir soruşturma sürecini kapsayan zamanın odağında yapılmaktadır. Elde edilen on yedi kesitin ardından cinsiyet temelinde toplumsal düzlem ile ilişkisi kurulan metnin derin analizi yapılmaktadır. Söz konusu analiz yapılırken bir üstdil oluşturulmakta ve bu üstdilde, roman boyunca derin düzlemde yer alan ikili yapılara polisiye romanın ideolojisi, cinsiyet ayrımının vurgulanması ve kadın-erkek kimliğinin inşası bakımından değinilmektedir. İncelenen metnin ikili karşıtlıklara dayanan yapısı; eyleyen rollerinin dökümünü insan eyleminin birkaç evrensel özelliği üstünde temellendiren, rolleri sözdizimsel bileşenler arasında dağıtması nedeniyle bir dengelilik sunan, sistemli araştırmaya uygun düşen bir sınırlandırma ve kapalılık özelliği gösteren modelin polisiyenin geleneksel yapısında olduğu gibi işlemesini sağlamaktadır.
Elde edilen verilerin yol göstericiliğinde derin metinsel çözümleme yapılırken Greimas’ın göstergebilimsel dörtgeniyle beraber feminist kuram kullanılarak toplumsal güç ilişkileri ile bu ilişkiler aracılığıyla kurulan kadın ve erkek kimlikleri üzerinde durulmaktadır. Çalışmanın amacı anlamı derin yapıdan çıkarmak, metnin söylemediği ancak varsaydığı, içerdiği ya da kapalı şekilde dile getirdiklerini tespit etmek ve metindeki boşlukları doldurmaktır. Analiz sonunda karakterlerin klasik dedektif, suçlu, kurban üçgenine göre tasnif edildiği, söz konusu rollerin daima toplumsal cinsiyet ekseninde şekillendirildiği ve cinsiyet klişelerinin vurgulu bir dil kullanımıyla yeniden üretildiği ortaya konulmaktadır. Tek bakış açısından aktarılan ve kronolojik şekilde sıralanan olayların kahramanları olan kadın ve erkek karakterlerin toplumsal cinsiyet odaklı temsilleri metin boyunca sürdürülmekte ve heteroseksüel erkek dışındakileri ötekileştiren eril dil öne çıkarılmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Polisiye roman, göstergebilim, eyleyenler modeli, feminizm