Trabzon'da Unutulan Meslek Çömbercilik ( Yazmacılık)


Creative Commons License

AYDIN N.

Uluslararası Kültür, Sanat, Folklor Kongresi / Sanat Etkinlikleri, Rostov - Na - Don, Rusya, 23 - 27 Nisan 2015, ss.313-320

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Rostov - Na - Don
  • Basıldığı Ülke: Rusya
  • Sayfa Sayıları: ss.313-320
  • Karadeniz Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖZET
Ülkemizde bir halk sanatı olarak doğup gelişen yazmacılık kültürümüz içinde özel bir yere sahip olmasının yanında birçok
meslek dalını beslemiş ve bir ticaret oluşturmuştur. Anadolu'da özellikle İpek Yolunun etkisi ve Osmanlı İmparatorluğu'nda bazı
mesleklerin belli bölgelerde yaptırılması ile getirdiği zorunluluk sonucunda yazmacılık bazı şehir ve semtlerde yapılmıştır. Ancak
zamanla gelişen ve kullanımı yaygınlaşan bu halk sanatı farklı bölgelerde de üretilmeye başlanmıştır. Yüzyıllardır yazmacılık mesleğinin
yapıldığı Tokat, İstanbul, Bartın, Kastamonu, Bursa, Malatya, Tire, Mardin, Erzincan ve Gaziantep gibi adı çok duyulmuş şehirler dışında
geçmişte Trabzon'da da yazmacılığın yapıldığı araştırmalarla ortaya çıkmıştır.
Yazmacılık sanatı çoğunlukla kadınların geleneksel baş bağlamada kullandıkları çemberlerinde, sokağa çıkarken başlarına
aldıkları örtülerde ayrıca bohça, sofra örtüsü, masa örtüsü, yorgan yüzü, seccade, gibi birçok ev ve giyim eşyasında kullanılmıştır.
Anadolu'nun birçok yerinde “yazma “ bu farklı kullanım alanlarına rağmen başa bağlanan “başörtüsü”, kimi bölgelerde “çit”, “çember”,
”çevre”, “yemeni”, ”değirmi” gibi farklı isimlerle ifade edilmiştir. Trabzon bölgesinde buna “çember” yöre diliyle ”çömber” bu işin
yapımına da “çömbercilik” adı verilmiştir.
Bu çalışmada Trabzon şehir merkezinde ve Akçaabat ilçesinde “çömbercilik“ mesleğini yapan ailelere ulaşılmış, onlardan bu
mesleğin yapılışı konusunda bilgiler alınmış ve ellerindeki bu bölgede üretilen “çömberlere” ulaşılmıştır. Elde edilen bu bilgiler
doğrultusunda Trabzon'da yapılan “çömberciliğin” Türk Yazmacılık sanatı açısından malzeme, teknik, boya, kalıp, motif ve
kompozisyon ayrınlarına inilerek, yerel ve kültürel değerler açısından önemi vurgulanacaktır.
Anahtar Kelimeler: Yazmacılık Sanatı, Karakalem Yazma, Çember (Çömber), Trabzon Halk Sanatları

ABSTRACT
Block Printing that emerged and developed in our country as a folk art has fed many fields of profession and created a business
besides having a special place in our culture. Block printing in Anatolia was practiced in some cities and districts specifically as a result of
the influence of Silk Road and the obligation imposed by the Ottoman Empire with regard to enforcing some crafts to be practised in certain
areas. However, this folk art that thrived and became widespread in the course of time had come to be practised in different areas as well.
Apart from prominent cities such as Tokat, Istanbul, Bartın, Kastamonu, Bursa, Malatya, Tire, Mardin, Erzincan, Gaziantep where block
printing had been practised for centuries, it was ascertained by studies that block printing was also practiced in Trabzon in the past.
The art of block printing was mostly applied to a good deal of household items and clothing apparels such as kerchiefs that women
use to tie their traditional head scarfs, head scarves that they wore when they went out and also packs, tablecloths, table sheets, quilt faces,
prayer rugs. Despite its different areas of use in many parts of Anatolia, “printed cloth” has been referred to as “baş örtüsü”, “çit”,
“çember”, “çevre”, “yemeni”, “değirmi” in some regions. In Trabzon region, it is called “çember”, locally “çömber” and this process is
called “çömbercilik”.
In this study, we made contacts in Trabzon city center and Akçaabat district with families that practise “çömbercilik”, we obtained
information from them regarding the practice of this craft and we reached the “çömbers” in their possession produced in this region. In
accordance with the obtained information, we will emphasize the importance of “çömbercilik” practised in Trabzon from the point of local
and cultural values with regard to Turkish Block Printing art giving details about materials, technique, paint, pattern and composition.
Keywords: Block Printing Art, Charcoal Printing, Kerchief (Çömber), Trabzon Folk Arts