Trabzon Sülüklü Mezarlığında Bulunan 19. Yüzyıl Erkek Mezar Taşları-I (1800-1824)

Creative Commons License

Önal R. Ç.

ESSA IV. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler ve Sanat Sempozyumu, İstanbul, Türkiye, 12 - 13 Temmuz 2024, ss.119-156

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İstanbul
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.119-156
  • Karadeniz Teknik Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Anadolu, sanatın icra edildiği önemli mecralar arasında yer alan mezar taşları açısından oldukça önemli bir birikime sahiptir. Osmanlı Devleti’nin önemli liman kentlerinden biri olan Trabzon ise bu birikime önemli ölçüde katkı sağlayan kentler arasındadır. Günümüzde kent merkezinde bulunan Osmanlı dönemi eserlerinin çevresinde yer alan hazirelerde ve Ayasofya Camii sergi alanında tarihi, kültürel ve sanatsal açıdan önemli olan çok sayıda mezar taşı bulunmaktadır. Mezar taşlarının bir kısmı ise Trabzon’un diğer önemli bir sergi alanı haline getirilen Sülüklü Mezarlığı’ndadır. 18, 19 ve 20. Yüzyıl tarihli pek çok eserin bulunduğu bu mezarlığın temel alınarak hazırlandığı daha önceki çalışmalarda 19. Yüzyıla ait erkek mezar taşları kapsam dışında tutulmuştur. Taşların sayısının fazla oluşu ile anlamlı hale gelen bu sınırlama, 19. Yüzyıl tarihli erkek mezar taşları için de gerekli olmuş ve 4 ayrı monografik çalışma hazırlanmıştır. Bu çalışmalardan ilki olan bu bildiride, 1800-1824 yılları arasına tarihlenen taşlar üzerinde durulmuştur. Yapılan saha çalışmasında mezar taşlarının ölçüleri alınmış, yüksek kalitede fotoğrafları çekilmiş, formları ve başlık tipleri belirlenmiştir. Üzerinde bulunan ve bir kısmı daha önce çözümlenen kitabelerin eksikleri tamamlanmış ve belirtilen tarih aralığında ölenlerin soy bilgileri, meslekleri, ölüm sebepleri, ölüm yaşları gibi istatistiksel bilgiler elde edilmiştir. Tarihi birer vesika olan bu taşların sanatsal yönü irdelenmiş, süsleme detayları ve teknikleri hakkında bilgiler verilerek döneme hakim Batılılaşma üslupları açısından bir değerlendirme yapılmıştır. 

Anatolia, one of the most important places where art is practiced, has a significant accumulation in terms of tombstones. One of the important port cities of the Ottoman Empire, Trabzon is among the cities that contributed significantly. There are many historically, culturally, and artistically important tombstones in the hazires (burial areas reserved for special people) around the Ottoman monuments in the city center and in the exhibition area of the Hagia Sophia Mosque. Some of the gravestones are located in the Sülüklü Cemetery, another important exhibition area of Trabzon. In previous studies based on this cemetery, which contains many works from the 18th, 19th, and 20th centuries, male tombstones from the 19th century were excluded from the scope. This restriction, driven by the large number of tombstones, was equally crucial for the male tombstones of the 19th century, leading to the creation of four distinct monographic works. This paper, the first of these studies, focuses on the tombstones dated between 1800-1824. The tombstones were meticulously measured, and captured in high-resolution photographs, and their shapes and types of headdresses were identified during the fieldwork. The missing inscriptions, some of which were previously analyzed, were completed and statistical information such as the surnames, occupations, causes of death, and ages of the deceased within the specified date range was obtained. An analysis has been conducted on the creative elements of these historical tombstones, including their decorative details and techniques. Additionally, an assessment has been done regarding the prevalence of Westernization styles during that period.