Akademik Veri Yönetim Sistemi
27. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Samsun, Türkiye, 18 - 21 Ekim 2023
Anadolu’da başkent üslubu mimari örgüyü nispeten temsil eden şehirlerden biri olan Trabzon, bir
yandan çok uluslu bir kültür katmanı oluştururken diğer yandan farklı sanat sitilleri ile inşa edilmiş
yapı sanatı numunelerini barındırmaktadır. Kentin güneybatısında, şehre yakın ancak yayla iklimi
hususiyeti gösteren Soğuksu mevkiinde sayfiye olarak art nouveau üslubu ile yapılmış Atatürk
Köşkü bu yapılardan birisidir. 1894 “Osmanlı Sergisi Projesi” sonrasında II. Abdulhamit
tarafından baş mimarlığa getirilmiş olan D’Aranco’nun proje müellifi olduğunu düşündüğümüz
yapının mimarlığını Alexander Kakulidis yapmıştır. Atatürk Köşkü, Trabzon’da büyük boyutlu
farklı yapıların da sahibi olan iş insanı Konstantin Kabayanidis tarafından 1897-1903 yılları
arasında yaptırılmıştır. Art nouveaunun malzeme kullanımındaki çeşitlilik ve tekniğinin de
sergilendiği Atatürk Köşkü, zeminle birlikte üç katlı olarak inşa edilmiştir. İki boyutlu düzlemde
hem plan şeması hem de iç mekân tasarımında çok sade olan klasik yapıların yerine burada olduğu
gibi art nouveau cepheler, dıştan içerisinin okunmasını engelleyen reprezentatif etkiler
taşımaktadır. Cephe düzenlerine derinlemesine bakıldığında, bütün mimari ve strüktürel
elemanların, geometrik şekillerin, belirli oranlar içerisinde öznel kompozisyonlar oluşturduğu
gözlenebilmektedir. Bu da perdeler arası bir tiyatro oyunu sahnelerini ya da masalsı bir âlem
görüngüsü oluşturmakta ve insanın hayali dünyasına pencereler açmaktadır. Gazi Mustafa Kemal
Atatürk’ün 1924, 1930 ve 1937 yıllarındaki Trabzon ziyaretlerinde bu köşke uğraması ve
vasiyetlerinden birisini burada konakladığı sırada yazması yapının bilinirliğini ve değerini
artırmıştır.
Bu bildiride, Anadolu’nun Doğu Karadeniz Bölgesindeki Trabzon şehrinde, uluslararası
coğrafyada yaygın bir kullanım alanı bulan art nouveau üslubu ile inşa edilen ve eyalet üslubu
tanımlamasına aykırı bir örnek yapı incelenmiştir. Ayrıca Atatürk Köşkü tanıtımı ile başkent
üslubu yapılaşma örnekleminin ender olduğu Anadolu’da, tarihi arka planının da yönlendirmesi
ile gelişen Trabzon kent mimarisine ayrı bir bakış açısı getirilmektedir.