Research Information System
XXII. TUJK Sempozyumu 2023, Trabzon, Turkey, 29 November - 01 December 2023, vol.1, no.1, pp.15-16
Özet
Depremler, yerkabuğunun kırılması sonucunda açığa çıkan gerilme enerjisinin sismik dalgalar halinde
yerküre içinde ve yüzeyinde yayılarak geçtiği ortamları sarsan doğa olaylarıdır. Tektonik hareketleri
araştıran bilim insanları, depremlerin önceden tahmin edilebilir olup olmadığı konusunda uzun süredir
birçok araştırma yapmaktadır. Yerkürenin iç ve dış yapısındaki fiziksel değişimlerin incelenerek
depremlerin önceden tahmini günümüzde birçok çalışmanın konusu olmuştur. Bu çalışmalardan biri de
yer içindeki elektrik değişimlerin izlenmesi ve deprem öncesi ortaya çıkabilecek muhtemel sismikelektrik sinyal (SES) anomalilerinin araştırılmasıdır. Dünyanın birçok bölgesinde depremlerin meydana
getirdiği değişimlerden biri olan yerelektrik değişimlerinin (anomalilerin) izlenmesi çalışmaları da
güncelliğini korumaktadır. Günümüzde birçok ülke (ABD, Çin, Rusya, Meksika, İtalya, Meksikaİtalya, Fransa, Japonya, Tayvan, Kırgızistan, Yunanistan ve İran) bu yöntemle deprem izlemenin yanı
sıra bu yöntemi erken uyarı sistemlerine de entegre etme çalışmalarını yürütmektedir. Kabul edilen
projenin bilinen uygulamaları ilk olarak Varotsos ve Alexopoulos (1984) tarafından depremlerden önce
Dünya’nın elektrik alan değişimlerinde meydana gelen anomalilerin incelenmesi ile
gerçekleştirilmiştir. Yerelektrik ölçümlerin yapıldığı iki elektrot arası uzaklık (L) arasında ölçülen
doğal potansiyel farkın (ΔV) deprem öncülü olarak birkaç milivolt (mV) civarında geçici değişkenliğe
sahip olduğu görülmüştür. Elektrik alan değişimlerine ait ölçümlerin yapılacağı bu sistem Kuzey (K)-
Güney (G) ve Doğu (D)-Batı (B) yönlü iki bileşenden oluşmaktadır. Deneysel verilerin toplanması ile
her bir SES'in potansiyel değişiminin maksimum değerinin ΔV değişimlerine bağlı olduğu ve
yaklaşmakta olan bir depremin SES’de değişiklik yapması ile istasyon kayıtlarında gözlemlendiği
belirtilmiştir. Benzer ancak daha yeni teknolojilerin kullanıldığı sistem bu proje kapsamında Harran
Üniversitesi Osmanbey Kampüsü sahasına kurulmuştur. Bu sistemde L mesafesi aynı doğrultuda 50,
100 ve 200 metre olarak K-G ve D-B doğrultulu olarak kurulmuş ve başlangıç (test) gözlemleri
yapılmaya başlanmıştır. TÜBİTAK tarafından kabul edilen 122Y365 numaralı proje Dünyada on
üçüncü Türkiye’de ise ilk sistem olma özgünlüğüne sahiptir. Bu çalışmada projenin başlangıcından
itibaren günümüze kadar geçen süreç hakkında detaylı bilgilendirme gerçekleştirilecektir.
Anahtar Kelimeler: Yerelektrik, SES, Deprem, Erken Uyarı, Doğu Anadolu Fay Zonu