Research Information System
5. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi, Antalya, Turkey, 21 November 2024 - 24 January 2025, pp.281-282
Deniz ve okyanuslar, karasal girdi ve atmosferik taşınımlar dışında denizcilik faaliyetleri olan gemi inşa, liman
operasyonları, deniz taşımacılığı ve gemi sökümü gibi faaliyetlerden de kirlenmektedir. Bu faaliyetlerin denizel
çevrede yarattığı etkilerin azaltılması ve sürdürülebilir çevre ilkeleri çerçevesinde denizel çevrenin kirlenmesinin
önlenmesi, etkili bir çevre yönetimi ile mümkün olabilmektedir. Uluslararası bir faaliyet olarak denizciliğin denizel
çevre üzerindeki etkilerini yönetmek ve kontrol altına almak amacıyla, ulusal mevzuatların yanı sıra pek çok
uluslararası düzenleme bulunmaktadır. Deniz taşımacılığında kullanılan gemilerin inşasının gerçekleştirildiği
tersanelerden kaynaklanan katı atıklar, metal talaşı, kaynak elektrodları, kaynak cürufları, raspa malzemesi atıkları
ve diğer imalat atölyelerinden gelen ahşap, plastik ve metal atıklarını içermektedir. Bu tesislerden ayrıca, proses
atık suları, kesme yağları, hidrolik makine yağları, sintine suları ve evsel nitelikli atıksular gibi sıvı atıklar da denizel
çevreye deşarj edilmektedir.
Deniz taşımacılık sisteminin en önemli bileşenlerinden biri olan limanlar, bulundukları bölgelerde su kirliliğine yol
açmaktadır. Limanların yerleşim alanları, sınıflandırmaları, operasyonel yoğunlukları, elleçlenen yük türleri ve bu
yüklerin özellikleri gibi çeşitli faktörler, denizel çevrenin kirlenmesinde belirleyici rol oynamaktadır. Sintine, balast
suları ve pis sular, ambar yıkama suları, gemi bordasında raspa ve boya işlemlerinin yapılması, yağmur sularının
güvertedeki kirletici atıkları denize taşıması, yakıt alımında yakıtın kaza sonucu denize sızması, gemi makinesinin
soğutma suyuna yağ karışması ve hidrolik sistemlerden sızan yağlar limanlarda su kirliliğine neden olmaktadır.
Deniz taşımacılığında, gemilerden kaynaklanan deniz kirliliği, rutin operasyonlar ve kazalar sonucunda meydana
gelmektedir. Rutin kirlenme gemilerin uluslararası kuralları uygulamaksızın sintine, balast ve evsel nitelikli atık sular
gibi seyir halini sürdürürken ürettiği atık suları denize boşaltması sonucu oluşur. Kaza sonucu kirlenme ise tanker
ve zararlı yük taşıyan gemilerin karaya oturması, çarpışması durumlarında ortaya çıkar. Ekonomik ömrünü
tamamlamış ve belli bir yaşın üzerine gelmiş gemiler söküme gönderilir. Genellikle baştan kara yapılarak sökülen
gemilerden, yağ, petrol, ağır metaller, polisiklik ağır metaller, poliklorobifeniller, asbest ve organotin gibi kirleticiler
denizel çevreye bulaşmaktadır.