Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Katılımlı 77. Türkiye Jeoloji Kurultayı , Ankara, Türkiye, 14 - 18 Nisan 2025, ss.94, (Özet Bildiri)
08 Aralık 2024 tarihinde Artvin’in Arhavi ilçesine bağlı Güngören Mahallesi’nde meydana gelen moloz çığı, bölgedeki yerleşim alanları ve ulaşım ağını ciddi şekilde etkileyerek dört vatandaşımızın hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Etkileri ve sonuçları bakımından büyük yıkım gücüne sahip olan moloz çığları, yerleşim alanları veya ulaşım güzergahlarında insani ve ekonomik kayıplarına neden olabilmektedir. Bu nedenle, oluşum mekanizmalarının anlaşılması ve meydana gelebilecek potansiyel alanların belirmesi, can ve mal kayıplarının önlenmesinde kritik öneme sahiptir. Bu çalışmada, Güngören moloz çığının oluşum dinamiklerinin ve yamaç duraysızlığını etkileyen faktörlerin incelenmesi, ayrıca bölgenin heyelan tehlike ve risk durumunun kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Moloz çığın gelişiminde, olay öncesinde oluşmuş çatlak sistemleri ile hazırlayıcı ve tetikleyici faktörler olarak bölgenin jeolojik yapısı, yağışların kümülatif etkisi ve 15 Kasım 2024 tarihinde meydana gelen Mw 4,7 büyüklüğündeki Pazar (Rize) depreminin etkisi ele alınmıştır. Çalışmada saha gözlemleri, uzaktan algılama verileri ve LiDAR tabanlı analizler kullanılmıştır. Çatlak sistemleri ve potansiyel duraysız kütleler, yüksek çözünürlüklü MAXAR görüntüleri ve InSAR deformasyon verileri ile incelenmiştir. Güngören moloz çığı, Geç Kretase yaşlı, aşırı derecede ayrışmış bazaltik-andezitik volkanik kayaçlardan oluşan bozunma zonu içerisinde, 287 m yüksekliğe sahip bir yamaç zonu boyunca gelişmiş olup ortalama eğimi 30°-40° arasında değişmektedir. Moloz çığı tipindeki heyelan, taç bölgesinden itibaren malzemenin depolandığı bölüme kadar olan mesafesi 522 metre uzunluğundadır. Kütlenin maksimum genişliği 250 metre ve toplam yüzey alanı 105.210 m2 olarak belirlenmiştir. Olay öncesi ve sonrası uzaktan algılama verilerinin karşılaştırılması sonucu, hareketin kaynak alanındaki alanının yaklaşık 26.464 m2 olduğu ve hareket eden malzemenin de ortalama 12 metre derinliğinde olduğu hesaplanmıştır. Heyelan öncesi ve sonrası sayısal yükseklik verileri de kullanılarak hareket eden malzemenin hacmi 100.057 m3 olarak hesaplanmıştır. Kütlenin kaynak alanında ve gerisinde çatlak sistemlerinin yaygın olarak gözlendiği taç bölgesinde, 09 Aralık 2024’te yaptığımız saha gözlemlerinde, çatlak sitemlerinin yüzey alanları 9.445 m2 – 23.100 m2 arasında değişen iki farklı kütleyi sınırlandığı tespit edilmiştir. Bu kütlelere ek olarak, moloz çığının güneyinde yer alan ve özellikle InSAR deformasyon sonuçlarına göre yıllık ortalama deformasyonu 6 cm olan muhtemel duraysız bir kütle de gelecekte hareket edebilecek potansiyel bir alan olarak tanımlanmıştır. Heyelan öncesinde bölgede etkili olan yağışlar ve Mw 4,7 Pazar (Rize) depremi sonrası çatlakların büyümesi, olayın muhtemel tetikleyici faktörleri arasında değerlendirilse de bu faktörlerin ortak etkisinin net olarak ölçülememesi nedeniyle açık değildir. Bulgularımız, gelecekteki heyelan risklerini önceden belirlemek için LiDAR ve InSAR gibi uzaktan algılama tekniklerinin yerleşim alanları ve ulaşım koridorlarında düzenli olarak kullanılmasının kritik öneme sahip olduğunu ortaya koymaktadır.