Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÜLFEM MERVE TÜTÜNEKEN
Danışman: Mehmet Alaaddin Yalçınkaya
Özet:
Merasimler, Osmanlı Devleti gibi monarşi ile yönetilen devletler için bütünüyle müstakil bir öneme sahiptir. Merasimlerin başından sonuna kadar gerçekleştirilen ritüeller, hâkimiyetin temellerini gösterdiği ölçüde muhafazakârdır. Osmanlı sultanlarının cülûs törenleri de ekseriyetle selefleri nezdinde kabul görmüş siyasî ve dinî ritüellere bağlılıkla icra edilmiştir. Bununla birlikte bazı uygulamalar değiştirildiği gibi bazıları terk edilmiş ve yerine yeni uygulamalar ihdas edilmiştir. Ancak hızlı ve sürekli bir değişim söz konusu olmamıştır. Hukukî olarak mesnedi olmasa dahi genel teamülle sınırları zamanla belirlenmiş ve güçlendirilmiş uygulamaları ise değiştirmekten kaçınmışlardır. Özellikle son yüzyıla damgasını vuran tahtın vârisi meselesi ve bu mesele doğrultusunda gelişen olaylarda devlet ileri gelenlerinin tutumu teamüllere bağlılığın en güçlü örnekleri arasındadır. 19. yüzyıl, Osmanlı Devleti için asırlardır hüküm süren devlet geleneğinden kısmî bir değişimin izlerinin açıkça görüldüğü bir yüzyıldır. Bu yüzyılda devlet geleneğinin devamlılığını tespit edebilmede merasimler apayrı bir yer teşkil etmektedir. Bu süreçte yapılan merasimlerin icra edilmesinde görülen birtakım uygulamalar, Avrupalı devletlerle uyum sürecinde atılan mahirane adımların yansımasıdır. Belli bir noktaya kadar kabul gören bu uyumun dinamikleri Osmanlı Devleti tarafından belirlenmiştir. Bu tez çalışmasının ana hatlarını belirleyen başat gaye, 19. yüzyıl Osmanlı sultanlarının cülûs merasimlerinin icra edilmesinde, modernleşmeye uyum sürecinin nasıl ve ne şekilde sürdürüldüğünün incelenmesidir. Çalışma, Osmanlı sultanlarının merasimlerdeki geleneksel karakterini sorgulamak için ilk olarak geleneğin menşei hakkında gerekli bilgiyi vermiştir. Böylelikle devletin hâkimiyet esasları belirtilmiş ve bu esaslar cülûs merasimlerindeki iktidarın meşruiyetinin belirleyicileri üzerinden aktarılmıştır. 19. yüzyıla intikal eden geleneğin, bu yüzyılda nasıl bir değişiklikle karşılaştığı, Avrupa ile etkileşim de göz önünde bulundurularak değerlendirmeye alınmıştır. Bu bağlamda, cülûsun gerçekleşme süreci ve bu süreçteki uygulamaların yanında diplomatik münasebetlere hususî bir başlık açılmıştır. Böylelikle Osmanlı Devleti'nin hâkimiyetini ilan ettiği ve siyasî açıdan büyük öneme sahip cülûs merasimlerinin özelinde törenler dolayısıyla gerçekleştirilen diplomatik ilişkilerin genel seyri de açığa çıkarılarak, gelecek çalışmalara katkı sağlaması hedeflenmiştir. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Cülûs, Veraset Sistemi, Modernleşme, Diplomasi