Öz ve biçim diyalektiği bağlamında sinemada soyut mekân üretimleri

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık , Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2023

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Berna Akpınar

Danışman: Asu Beşgen

Özet:

Tarih boyu insanların varoluşlarını ve çevrelerini anlamlandırma çabaları, varlığın neliği ve nasıllığı arasında kurulan ilişkiye yani öz ve biçim ilişkisine temellenmiştir. Bu nedenle her varlık, her sanat yapıtı, her mimari eser ve her film öz ve biçim arasındaki bu birlikte belirginleşir. Soyutlama; öz ile biçim, soyut ile somut arasındaki bağı kuran diyalektik bir süreç, bilişsel bir eylem ve aradaki ilişkinin deşifresidir. Bu nedenle anlamlandırma sürecinin de ayrılmaz bir parçasıdır. Soyutlama mimarlıkta ve birçok sanatsal disiplinde, öze ulaşma ve özü yansıtma amacıyla kimi zaman içgüdüsel kimi zaman da bilinçli olarak sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemin kullanılması, nesneye birbirinden farklı anlamsal ve biçimsel nitelikler yüklemektedir. Sinemada da soyutlama, tıpkı mimarlıkta olduğu gibi, sanat eserinin anlam biçim bağını kuran önemli unsurlardan biridir. Bu bağlamda sinemada mekânın üretimi de pek çok aşamada soyutluk barındıran süreçlerden oluşmaktadır. Sinema ve mimarlığın ortak noktaları ve gittikçe artan etkileşimleri göz önüne alındığında soyut sinematik mekânın, mekânın anlam ve biçimsel ilintilerinin keşfinde geniş bir deneyim alanı haline geldiği görülmektedir. Bu nedenle çalışma öz ve biçim diyalektiği bağlamında sinemada soyut mekân üretimlerine odaklanmaktadır. Krzysztof Kieślowski, kullandığı birbirinden farklı ve zengin soyutlama teknikleri ile kendine özgü şiirsel üslubunu oluşturmuş bir yönetmendir. Bu bağlamda yönetmenin "Üç Renk: Mavi (1993)", "Üç Renk: Beyaz (1994)" ve "Üç Renk: Kırmızı (1994)" filmleri; öz ve biçimsel unsurlarının karşılaştırılması bağlamındaki elverişlilikleri nedeniyle örneklem olarak seçilmiştir. Bu çerçevede "Üç Renk" serisi filmlerinin, çalışma özelinde oluşturulan film öz-biçim-soyutlama yöntemi çerçevesinde; görsel ve işitsel içerik analiz teknikleri ile analiz edilerek karşılaştırılmaları ve böylelikle ortaya çıkan soyut mekânların öz ve biçimsel ilintilerinin irdelenmesi hedeflenmektedir.