Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih/History, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Özge Gürsoy
Danışman: Mehmet Alaaddin Yalçınkaya
Özet:
Osmanlı Devleti ile Rusya arasındaki ilk diplomatik ilişkiler 15. yüzyıl sonlarına denk gelmektedir. İki taraf arasındaki ilişkilerin tesisinde ana faktör ticari ilişkiler ve Rusya tüccarlarının korunması meselesi olmuştur. Bu dönemden itibaren başlayan ticari münasebetler giderek hız kazanmıştır. Öte yandan iki taraf arasındaki artan rekabet sonucu büyük mücadeleler yaşanmıştır. Bu mücadeleler ve savaşlar sonucunda pek çok kez üstünlüğünü kabul ettiren Rusya, barış antlaşmaları ile Osmanlı Devleti'nden ticari haklar elde etmiştir. Nitekim Rusya diğer Avrupa devletlerine verilen imtiyazlardan yararlanmak adına Osmanlı Devleti ile girdiği rekabet sonucu Belgrad Antlaşması ile Osmanlı gemileriyle Karadeniz'de ticaret yapma hakkını, Küçük Kaynarca Antlaşması ile kendi gemileriyle Karadeniz'de ve boğazlarda serbest ticaret yapma hakkını elde etmiş ve Kırım'ı da ilhak ederek Karadeniz'deki hakimiyetini pekiştirmiştir. 1783 tarihli Ticaret Muahedesi ile de iki taraf arasındaki ticaretin tatbikine dair hükümler kararlaştırılmıştır. Böylece bu antlaşmalar ile iki devlet arasındaki rekabetin ekonomik boyutu ortaya konulmaktadır. Bu çalışmada Mayıs 1823'ten Aralık 1830'a kadar kaydı tutulan, Başbakanlık Osmanlı Arşivi bünyesinde bulunan ve çalışmamıza da konu olan Düvel-i Ecnebiye Defterleri serisi içerisindeki 90/8 Numaralı Rusya Ahkâm Defteri ele alınmıştır. Toplamda 1181 hükümden oluşan defterin tamamı tercüme edilerek incelenmiştir. Defter 1823-1830 yılları arasında başta ticaret uygulamalarına ışık tutmakla beraber diplomatik, siyasi, sosyal ilişkilere ve zuhur eden sorunların antlaşmalar çerçevesinde çözümüne dair hükümleri ihtiva etmektedir. Bu çalışma kapsamında bahsi geçen defterdeki tüm hükümler incelenmiş, böylece Osmanlı-Rusya münasebetlerinde ne tür faaliyetlerin gerçekleştiği, hangi konularda sorun yaşanıp bunların çözümüne dair kararlar verildiği, ne tür bir içeriğe sahip olduğu, yaşanan siyasi olayların o dönemdeki ticari münasebetlere etkisine, ticareti yapılan mallarla ilgili detaylı bilgilere, ticaretin uygulanışındaki genel esaslara ve ticaret politikalarına dair sorulara yanıt aranmıştır. Defterde yer alan içeriğin nasıl bir zemine oturduğunun izah edilmesi ve çalışmanın bütünlük arz etmesi açısından Osmanlı-Rusya münasebetlerinin başlangıcı ve gelişimi, ticari münasebetlere antlaşmalar üzerinden bir bakış ve Osmanlı iktisadi ve ticari politikasına dair konular da ayrıca incelenmiştir. Böylelikle Osmanlı-Rusya ticari münasebetleri çalışmalarına bütüncül katkı sunulması hedeflenmiştir.