Tanzimat Döneminde Ayıntab'ın (Gaziantep) sosyal ve ekonomik yapısı (1839-1876)

Tezin Türü: Doktora

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2017

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Yıldıray Yıldırım

Danışman: Melek Öksüz

Özet:

Tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan Ayıntab, her dönem önemli bir merkez olmuştur. XVI. yüzyılın başlarında Osmanlı hâkimiyetine geçen şehir, bu tarihten itibaren önemini korumuş ve klasik bir Osmanlı şehir yapısına kavuşmuştur. Şehrin ekonomik ve sosyal yapısı ile ilgili XVI-XIX. yüzyıllar arasını kapsayan çalışmalar mevcuttur. XIX. yüzyılla ilgili ise biri siyasi tarih, diğeri yüzyılın ikinci yarısı ile XX. yüzyılın ilk yarısını kapsayan sosyal yapıyla alakalı iki çalışma bulunmaktadır. Osmanlı Devleti yapısının en yoğun değişimlere sahne olduğu Tanzimat Döneminde, şehrin ekonomik ve sosyal yapısını ve gerçekleşen değişimlerin şehre nasıl yansıdığını gösteren çalışmalar mevcut olmadığından, Tanzimat Döneminde Ayıntab'ın (Gaziantep) Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1839-1876) başlığını taşıyan çalışmamız, bu alandaki boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Üç ana bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde, şehrin tarihi ve kentsel dokusu değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, şehir hakkında genel bilgiler verildikten sonra, dönemin sonlarında gerçekleşen yapılanmayla birlikte şehirdeki mahalle, nahiye ve köyler tespit edilmiştir. Ardından ise sosyal, dini ve ticari mekânların tespiti yapılmıştır. İkinci bölümde toplum yapısı değerlendirilmeye çalışılmış ve ilk olarak toplumun temel yapısını oluşturan aileye yer verilmiştir. Devamında ise nüfus, ihtida olayları ve mezhep değiştirmeler, eğitim kurumları ile bunların durumları, sağlık alanında yaşanan gelişmeler ile belgelere yansıyan suç olayları değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Üçüncü ve son bölümde ekonomik yapıya yer verilmiştir. Bu çerçevede şehirdeki ekonomik alanlar ve buralarda faaliyet gösteren grupların tespiti ve değerlendirilmesi yapılmıştır. Ardından paranın durumu ile fiyatların tespiti yapılarak, incelenen dönemdeki fiyat değişiklikleri ortaya çıkarılmıştır. Son olarak ise borç-alacak ilişkileri ile mülk satışları ele alınmıştır. Mümkün olduğu kadar tüm konularla ilgili Osmanlı Devleti'ndeki genel yapı hakkında bilgiler verilmiş ve Tanzimat Döneminde gerçekleşen değişimler ve bunların şehre nasıl yansıdığı açıklanmaya çalışılmıştır.